Bosna-Hersek'te kriz büyüyor

Bosna Hersek’teki iki antiteden biri olan Sırp Cumhuriyetinin ulusal meclisi, Perşembe günü özerk cumhuriyetin başkanı Milorad Dodik tarafından sunulan ve Bosna anayasasını ihlal eden maddeler içeren yeni anayasa taslağını kabul etti.

Bosnalı savcılar, dün Dodik ve yardımcılarının Bosna Hersek anayasasını baltalamaya çalıştıkları iddiası ve mahkeme celbine uymadıkları gerekçesiyle tutuklanmalarına karar vermişti.

Bosna Hersek, Sırp Cumhuriyeti ve Müslüman-Hırvat Federasyonu olmak üzere iki antiteden oluşuyor.

Geçen ay, bir Bosna mahkemesi, ayrılıkçı faaliyetleri ve 1995 Dayton Anlaşmalarını denetleyen uluslararası Yüksek Temsilcinin kararlarına karşı geldiği gerekçesiyle Dodik'i bir yıl hapis cezasına çarptırdı ve altı yıl siyasetten men etti.

100 bin kişinin öldüğü Bosna Hersek savaşını sona erdiren 1995 Dayton Anlaşmasıyla kurulan dönüşümlü başkanlık sisteminde Hırvat, Boşnak ve Sırp temsilciler yer alıyor.

Milorad Dodik, tutuklama kararını reddederek, dün bölgenin başkenti Banya Luka'da gazetecilere yaptığı açıklamada, bunun siyasi amaçlı olduğunu ve Rusya'dan, Avrupa Birliği'nin Bosna'daki barış gücü EUFOR'un varlığının uzatılmasını BM Güvenlik Konseyi'nde veto etmesini isteyeceğini söyledi.

Dodik'in avukatı Anto Nobilo, bugün VOA Bosna Servisine yaptığı açıklamada, Dodik'in Bosna mahkemesini ya da savcılığını tanımadığını ve bu nedenle yasal savunmaya ihtiyacı olmadığını söyledi.

Nobilo, “Dodik'in tutuklanacağına inanmıyorum. Sayın Dodik işbirliği yapmayacak ya da savunma ekibinin ismini vermeyecek çünkü yargılamaları meşru görmüyor. Bosna'nın bu durumu derhal yatıştırmaya ihtiyacı var. Bu büyük bir anayasal, hukukî ve siyasî krizdir ve siyasî olarak çözülmelidir” dedi.

Sırp Cumhuriyeti Ulusal Meclisi Başkanı ve Dodik'in yakın müttefiki Nenad Stevandic, Sırp kontrolündeki özerk cumhuriyete yönelik hamleleri anayasal düzene bir saldırı olarak niteledi.

Stevandic, dünkü açıklamasında, “Kesinlikle haklıyız. Ancak Bosna Hersek'te haklı olmak zulme uğramak anlamına geliyor” dedi.

Senatörlerden Rubio’ya mektup

Bu arada, Washington'da ABD Senatosu'nun üç üyesi Chuck Grassley, Jeanne Shaheen ve Jim Risch, ABD Kongresi'nin diğer dokuz üyesinden oluşan bir gruba liderlik ederek Dışişleri Bakanı Marco Rubio'ya Bosna'da daha fazla kötüye gidişi önleme çağrısında bulundu.

Senatörler, Rubio'ya yazdıkları mektupta, “Bosna Hersek'teki Sırp Cumhuriyeti'nin lideri Milorad Dodik'in son eylemlerinden derin endişe duyuyoruz. Yıllardır ayrılıkçı faaliyetlerde bulunmuş, Bosna Hersek'in devlet kurumlarına meydan okumuş, anayasayı baltalamış ve ülkenin toprak bütünlüğünü tehdit etmiştir” ifadelerine yer verdiler.

ABD, Dodik ve “himaye ağına” 2023 yılında ve bu yılın Ocak ayında bir kez daha yaptırım uygulamıştı.

Pazartesi günü Suudi Arabistan'a giderken VOA tarafından ABD'nin “Dodik'e karşı herhangi bir cezalandırıcı eylem” düşünüp düşünmediği sorulan Rubio, Trump yönetiminin Bosna'nın bölünmesini istemediğini söyledi.

Rubio, “Dünyanın ihtiyacı olan son şey başka bir krizdir ve biz bu konuda zaten konuştuk. Bundan sonra ne yapabileceğimize gelince, bu seçenekleri gözden geçiriyoruz. Ancak içeride ne tür farklılıklar olursa olsun, bunun bir ülkenin parçalanmasına ve başka bir çatışmaya yol açamayacağı son derece açık” diye konuştu.

“1995’ten bu yana yaşanan en ciddi anayasal kriz”

Uzmanlar, Dodik ve Sırp Cumhuriyeti Ulusal Meclisi'nin eylemlerinin Bosna'da 1995'ten bu yana yaşanan en ciddi anayasal krizi tetiklediğini söylüyor.

Saraybosna Üniversitesi'nde hukuk profesörü olan Milos Davidovic, VOA Bosna Servisi'ne yaptığı açıklamada, “Her şeyden önce bu, Dodik'in temel devlet kurumlarına, yani Bosna Hersek Mahkemesine, Bosna Hersek Anayasa Mahkemesine ve anayasal-yasal düzenin dayandığı tüm bu temel önermelere karşı saygısızlığının bir yansımasıdır” dedi.