Ekilen dikilen tarım alanı artıyor

Türkiye’de Covid-19 salgını ile artmaya başlayan tarım alanı (çayır ve mera alanı hariç) bu artışını sürdürüyor. 2019-2023 döneminde tarım alanı yüzde 3,7 arttı. Halbuki, 2001-2019 döneminde tarım alanı yıllar itibariyle gerileyerek yüzde 12,4 oranında düşmüştü.

Çeşitli sebeplerle düşen tarım alanı pandemiyle birlikte artmaya başladı. Bu dönemde tarım ve gıdanın önemi daha çok anlaşıldı. Tarım ve gıda ürünlerine talep artarken arz tarafında önemli sıkıntılar yaşandı. 

Bu dönemde talebin arzdan daha fazla artması ve artan girdi maliyetleri dolayısıyla gıda ürünleri fiyatlarının yükselmesi ekilen ve dikilen alanların artmasına neden oldu. Atıl durumda olan araziler ekildi dikildi. Nadas alanları önemli ölçüde azalmaya devam ederken, bu döneme kadar azalışta olan tarla bitkileri alanı artışa geçti. Buna karşın sebze alanları azalmaya devam etti. Meyve alanları ise önceki dönemde olduğu gibi bu dönemde de artışını sürdürdü.

Azalan nadas alanları mercimek ekilişleri ile değerlendirilirken, mısır, arpa, ayçiçeği gibi temel ürünlerin ekiliş alanları arttı.

Toplam tarım alanının fiziksel olarak genişletme imkânı çok sınırlı bir hale geldiği günümüzde, tarımsal üretimin öneminin daha bir öne çıkmasıyla birlikte tarım alanının amaç dışı kullanılmamalı, âtıl tarım alanı tarımsal üretime kazandırılmalı. Üreticinin üretmeye devam etmesi, tarım alanını değerlendirmesi için gelirinin artması ve desteklenmesi gerekiyor.

Tarım alanı 2019-2023 döneminde yüzde 3,7 arttı.

TÜİK verilerine göre, Türkiye’de işlenen tarım alanları çeşitli sebeplerle 2001-2019 döneminde yüzde 12,4 azalarak 26 milyon 350 bin hektardan 23 milyon 94 bin hektara geriledi. Bu dönemde azalan tarım alanı 3 milyon 256 bin hektar oldu.

Ancak 2019 yılına kadar devamlı azalan tarım alanı bu yıldan sonra devamlı bir artış göstererek 2023 yılında 2019 yılına göre yüzde 3,7 artışla 23 milyon 915 bin hektara yükseldi. Bu dönemde tarım alanında 816 bin hektar artış yaşandı. Böylece önceki dönemdeki tarım alanındaki azalmanın yüzde 25’i telafi edilmiş oldu.

2019-2023 döneminde toplam tarım alanı içinde tarla bitkileri alanı yüzde 8,7, meyve alanı yüzde 5 artarken, sebze alanı yüzde 11 ve nadas alanı yüzde 20,4 oranında düştü.

Tarla bitkileri sınıfındaki temel ürünlerden yeşil ve kırmızı mercimek ekiliş alanları önemli ölçüde yükselirken, yağlık ayçiçeği, mısır, arpa, durum buğdayı ve şekerpancarı ekilişleri arttı. Tütün, tritikale ve yulaf ekiliş alanları da önemli ölçüde yükseldi.

2019-2023 dönemi tarım alanı artış sebepleri

Üretim maliyetlerinin artması, ürün satış fiyat dalgalanması ve belirsizliği, üreticinin yeterli geliri sağlayamaması ve miras yoluyla parçalanan arazilerin intikal sorunları gibi nedenlerle üretici atıl bıraktığı tarım alanına pandemiden sonra bir dönüş yaptı. 

Tarım ve gıdaya olan talebin arzdan daha fazla artması ve özellikle dışarıya bağımlı olduğumuz girdi maliyetlerinin artması nedeniyle artan fiyatlardan üreticinin gelir elde etmesi, pandemiden sonra doğaya dönüş isteği ve geçim sıkıntısı dönüşte etkili oldu. Büyükşehirlerden kırsala dönüşler başladı. Tarım ve Orman Bakanlığı da atıl tarım alanlarında tarımsal üretimi artıracak programlar ortaya koydu. 

2011-2018 döneminde yüzde -4,17 - 15,89 aralığında değişen tarım ürünleri üretici fiyat endeksindeki artış, 2021 yılı sonunda yüzde 36’ya kadar yükseldi. Artış 2022 yılında yüzde 109,45 - 169,45 aralığında gezindikten sonra, 2023 yılını yüzde 50,47 - 76,36 aralığında tamamladı. 

Mercimek ekiliş alanları önemli ölçüde arttı

2019-2023 döneminde ekiliş alanları artan tarla bitkileri içinde yeşil ve kırmızı mercimek ön plana çıkıyor. 

Nadas alanlarının da değerlendirilmesiyle, kırmızı mercimek alanı yüzde 90 yeşil mercimek alanı yüzde 600 arttı Mısır ekim alanı yüzde 50 artarken, yağlık ayçiçeği ekim alanı yüzde 27,9, şekerpancarı alanı ekiliş alanı yüzde 16, tütün ekiliş alanı yüzde 13,9, arpa ekiliş alanı yüzde 15,8, durum buğdayı ekiliş alanı yüzde 15,3, tritikale ekiliş alanı yüzde 71,9 ve yulaf ekiliş yüzde 25,8 oranında arttı.

Tarım alanı amaç dışı kullanılmamalı

Tarım alanını genişletme imkânı çok sınırlı hale geldiğinden, her şeyden önce bu alanı kaybetmeme yolları aranmalı. Tarım alanı turizm, madencilik, konut ve ulaştırma için geri dönüşü olmayan bir şekilde elden çıkıyor. Bu tür amaçlar için verimli olmayan marjinal tarım alanları kullanılmalı.

Tarım alanları meyveciliğe doğru kayıyor. Birçok temel tarım ürününün üretildiği tarla bitkileri alanına meyve bahçelerinin plansız bir şekilde kurulması önlenmeli.

Âtıl tarım alanının tekrar üretime kazandırılabilmesi için üreticilerin gelir ve yaşam seviyelerinin yükseltilmesi gerekiyor.