İran'da Reisi ilk turda Cumhurbaşkanı seçildi

İran’da dün yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerini oyların yüzde 62’inden fazlasını alan ultra muhafazakâr aday İbrahim Reisi ilk turda kazandı.

Seçime katılan iki aday, sosyal medya hesapları üzerinden Reisi’yi kutlayarak yenilgiyi kabul etmiş oldu. Cumhurbaşkanlığı sona eren Hasan Ruhani de televizyonda yapıtı konuşmada, İranlıların ilk turda yeni bir Cumhurbaşkanı seçtiğini söyleyerek Reisi’nin seçildiğini teyit etti. 

Ruhani, “Halkı seçimi için tebrik ederim. Resmi kutlamam daha sonra gelecek. Ama bu seçimde kimin yeterli oyu aldığını, kimin halk tarafından seçildiğini biliyoruz” dedi, ancak Reisi’den ismen söz etmedi.

Eski Yargı Erki başkanı olan İbrahim Reisi, Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından çok sayıda adayın elenmesi nedeniyle kendisine rakip olacak çapta güçlü aday kalmadığı için seçimlerin favorisi olarak görülüyordu.

Katılanların yüzde 62,2'si

Seçim kurulu, oyların yüzde 90’ının aşan bir bölümünün sayılmasından elde edilen sonuçlara göre Reisi’nin yüzde 62,2 oranında oy aldığını belirtti, ancak seçime katılma oranı hakkında bilgi vermedi.

Görev süresi sona eren Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, sonuçların açıklanmasını beklemeden konuştu ve ilk turda sonuç alınmasını sağlayan “İran halkını seçiminden dolayı tebrik etti”. İran İslam Cumhuriyetinin ideolojik ordusu olan Devrim Muhafızlarının eski komutanı Tümgeneral Muhsin Rızai, yüzde 11,5 oy oranıyla seçimden ikinci çıktı.

Seçimi boykot çağrıları ve ülkeyi fena çarpan koronavirus salgını nedeniyle mümkün olan an fazla katılımı sağlamak amacıyla oy sandıkları cuma sabahı 07.00’de açıldı ve cumartesi 02.00 saatinde kapandı.

Yargı Erki Başkanı 60 yaşındaki İbrahim Reisi, başlıca rakiplerinin seçime katılmasına izin verilmemesi sebebiyle seçimlerin en büyük favorisi durumundaydı. 

Küresel salgın ve ekonomik kriz nedeniyle ülkede hâkim olan genel bıkkınlık havası ortamında seçim kampanyası pek renksiz geçti. Yolsuzluğa karşı mücadelenin ve ekonomik kriz yüzünden alım gücü düşen yoksul halk kesimlerinin savunuculuğunu yapan Reisi, adaylar arasında gerçek anlamda seçim kampanyası yürüten tek aday oldu.

Ruhani'ye karşı kaybetmişti

2017 seçimlerinde yüzde 38 oy alan Reisi’ye karşı seçimi kazanan ılımlı Hasan Ruhani, ağustos ayında görevini bırakacak. Ruhani, iki dönem Cumhurbaşkanı olduğu için bu yıl seçimlere katılamadı.

İran’da gerçek yetkiler dinî liderin elinden olduğu için Cumhurbaşkanı sınırlı yetkiye sahip bulunuyor.

Hasan Ruhani’nin dönemi ABD’nin 2018 yılında İran ile imzalanan nükleer anlaşmadan çekilmesinden sonra uyguladığı açılma politikasının başarısız kalmasıyla damgalandı. 

ABD’nin anlaşmadan çekilmesinden ve cezaî yaptırımlar uygulamaya başlaması İran’ı büyük bir ekonomik krize soktu ve ülkenin petrol gelirleri önemli ölçüde azaldı.

‘2017-2018 ve 2019 yıllarında ülkede meydana gelen geniş çaplı protesto dalgası şiddetle bastırıldı.

İbrahim Reisi, ekonominin yeniden ayağa kaldırılması konusunda önceliği Amerikan yaptırımlarına vereceğini söyledi. Bu da İran’ın görüşmelere devam edeceği ve 2015 tarihli Viyana anlaşmasına ABD’yi geri dönmeye ikna etmeye çalışacağı anlamına geliyor. 

Reisi, sürgünde bulunan muhalefet ve insan hakları savunucuları nezdinde, Tahran Devrim Mahkemeleri Savcı yardımcısı olduğu 1988’de solcu mahkumların kitle halinde idam edilmesiyle özdeşleştiriliyor.

Reisi, 2018 ve 2020 yıllarında bu konu gündeme geldiğinde o dönemde en ufak bir rol oynamadığını söylemiş, ancak o dönemde “ortalığın temizlenmesi emrini veren İran İslam Cumhuriyetinin kurucusu Ayetullah Humeyni’yi” saygıyla andığını belirtmişti.

İbrahim Reisi, “ciddi insan hakları ihlalinde bulunan” İranlı sorumlulara karşı ABD’nin yaptırım uyguladığı kara listede de bulunuyor.