Türkiye ve Birleşmiş Milletlerin çabalarıyla Rusya ile Ukrayna arasında varılan Tahıl Sevkiyatı Anlaşması İstanbul’da imzalandı.

Rusya ve Ukrayna taraflarıyla Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in katılmasıyla Dolmabahçe Sarayı'nda imza töreni yapıldı. 

Tahılın dünya pazarlarına ulaşmasını sağlayacak anlaşmayı Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Ukrayna Altyapı Bakanı Aleksandr Kurbakov imzaladı.

Rusya ve Ukrayna tarafları ayrı metinlere imza atarken, Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar her iki metni de imzaladı. Kurbakov, törenin başlamasından önce, anlaşmanın Ukrayna’ya ait kısmını imzaladığını açıklamıştı.

Tahıl Sevkiyatı Anlaşması için düzenlenen imza törenine Rus işadamı Roman Abramoviç de katıldı.

İstanbul'da koordinasyon merkezi kurulacak

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, tahıl sevkiyatı konusundaki planın icrası ve denetimi, İstanbul'da kurulacak ortak koordinasyon merkezi tarafından yapılacağını söyledi. 

Erdoğan, imza töreninde yaptığı konuşmada, varılan mutabakatın dünyayı meşgul eden küresel krizin çözümünde önemli bir rol oynayacağını dile getirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, şöyle konuştu:

"Üzerinde mutabakata varılan metinle Afrika'dan Orta Doğu'ya, Amerika'dan Asya'ya tüm dünyada milyarlarca insanı bekleyen açlık tehlikesinin önünün alınmasına hep birlikte katkı sağlayacağız. Tarım ve gıda ürünlerinde dünya arz güvenliğinin temini pek çok bakımdan önemlidir. Bu adımla, yaşanan sıcak hava dalgası ve kuraklığın sebep olacağı verim kaybının yol açacağı muhtemel ilave fiyat artışlarının önüne geçilecektir. Yine küresel bir sorun haline gelen gıda enflasyonunun kontrolüne de yardımcı oluyoruz. Elbette bu noktaya bir anda gelmedik. Ukrayna depolarında bekleyen tahılın Karadeniz üzerinden ihracı için Ukrayna ve Rusya makamlarıyla, BM yetkilileriyle yoğun ve meşakkatli bir süreç yürüttük."

Tüm süreçler üzerinde mutabakat

Erdoğan, tüm tarafladaki yetkililerin anlaşmanın imzalanması için yoğun çaba harcadığını belirterek, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in ve BM yetkililerinin hazırlanan ilk taslağa katkı sağladığını söyledi

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'e de "gösterdikleri liderlik" için teşekkür eden Erdoğan, "Gemilerin çıkışından güvenli bir şekilde intikaline ve varacağı limana ulaşmasına kadar tüm süreçler üzerinde mutabakat tesis edildi. Bu son derece önemli planın icrası ve denetimi, İstanbul'da kurulacak müşterek koordinasyon merkezi tarafından gerçekleştirilecektir" dedi. 

Barış için çalışmaya devam

Savaşın kazanan tarafı olmayacağını, yaşanan sürecin de bunu gösterdiğini anlatan Erdoğan, bugün imzalanan anlaşmanın barış için bir dönem noktası olabileceğini söyledi. Erdoğan, şöyle konuştu:

"Arazideki gelişmeler ne yönde seyrederse seyretsin savaş, nihayetinde müzakere masasında sonlanacaktır. Tesis ettiğimiz bu dostane ve barışçıl atmosferin, savaşın sonlandırılmasına yönelik adımlara tahvil edilmesi tüm insanlığın yararınadır. Medeniyet anlayışımızın bize yüklediği sorumluluğun bilinciyle hareket etmeyi sürdüreceğiz. Bölgemizde sulhu sükun hakim olana kadar komşuluk hukukumuzun gereğini yerine getirmeye devam edeceğiz."

Guterres: "Bütün insanlığa faydası olacak"

Törende konuşan BM Genel Sekreteri Guterres, çabaları nedeniyle Cumhurbaşkanı Erdoğan'a teşekkür etti. Guterres, “Bugün Karadeniz'de bir umut ışığı var. Bir olasılık ışığı var. Bir çare ışığı var. Dünyanın buna her zamankinden fazla ihtiyacı var” dedi.

“Rusya ve Ukrayna temsilcilerine hitaben söylüyorum. Böyle bir girişimin yolunu açtınız” diyen Guterres, “(anlaşmanın) İnsanlığa faydası herkes için önemli. Bu anlaşma aslında Dünya için imzalanıyor. Küresel gıda fiyatları rekor seviyelere vardı. Kalkınmakta olan ülkelere bir fırsat sunacak” diye konuştu.

Guterres, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hitaben, “Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu sürecin her aşaması sizin ısrarlı yaklaşımınız sayesinde oldu. Çok teşekkür ederim” dedi.

Rusya ve Ukrayna heyetlerine de seslenen BM Genel Sekreteri, şöyle devam etti:

“Rusya Federasyonu ve Ukrayna temsilcileri, sizler böyle bir girişimin yolunu açtınız. Bu görüşmelerin insanlığın faydası herkes için önemli (…) Bu anlaşma aslında bütün dünya için imzalanıyor. Küresel gıda arzının üstesinden gelebilmek için dünyanın buna her zamandan fazla ihtiyacı var”. 

“Karadeniz'deki umut ışığının çok parlak olduğunu” söyleyen Guterres, “Bu çalkantılı zamanlarda böyle bir umut ışığı, insanların çektiği sorunların sona ermesini sağlasın” dedi.

Anlaşmasında neler var?

İstanbul’da bugün imzalanan Ukrayna tahılının sevkiyatına ilişkin anlaşma, Karadeniz’de ticarî gemilerin sefer yapabilmesi için güvenli koridorlar oluşturulmasını öngörüyor.

Anlaşma uyarınca, Rusya ve Ukrayna tam bir tarafsızlıkla davranma yükümlülüğü altına giriyor.

Ukrayna, tahıl ihracatını Odesa, Pivdeni ve Çornomork limanlarından başlatmayı tasarlıyor ve liman sayısını gelecekte daha da artırmayı umuyor.

Anlaşma uyarınca, Ukrayna gemileri kendi karasularında yük gemilerine kılavuzluk yapacak.

Anlaşma 120 gün için imzalandı. Ukrayna limanlarında silolarda 20-25 milyon ton tahıl biriktiği göz önüne alınırsa, ayda 8 milyon ton ihracat hesabıyla dört aylık sürenin biriken tahılı eritmeye yeteceği hesaplanıyor.

Mayınlar temizlenmeyecek

Buna karşılık, müzakereciler, zaman yokluğu nedeniyle çoğunluğu Ukraynalılar tarafından kıyılarını korumak amacıyla yerleştirilen mayınları temizlemekten vazgeçti. Bu nedenle, Ukrayna kılavuz gemileri, Ukrayna karasularından çıkıncaya kadar yük gemilerine eşlik edecek.

İstanbul’da kurulacak Koordinasyon Merkezinde ilgili tarafların temsilcileri bulunacak. Bir Ukraynalı, bir Rus, bir Türk ve BM adına bir temsilcinin bulunacağı Koordinasyon Merkezinde ayrıca her temsilcinin kendi personeli de yer alacak.

Birkaç güne kadar oluşturulması beklenen Koordinasyon Merkezi, Karadeniz’de gemilerin seyrüseferini izleyecek ve kayıtlarını tutacak.  

BM Genel Sekreteri, “Kesin bir tarih veremem ama en geç iki hafta içinde bu iş hallolur ve o zaman operasyonlar başlar” dedi.

Rusya’nın şartı

Rusya, Ukrayna’ya silah sevkiyatı yapılmadığından emin olmak amacıyla tahıl nakleden şileplerin denetlenmesini şart koştu. 

Müzakereler sırasında bir ara öngörüldüğünün aksine denetimler denizde yapılmayacak. Denetimlerin İstanbul’da, büyük bir ihtimalle Haydarpaşa ve Ambarlı limanlarında yapılması bekleniyor.

Denetimler, dört tarafın temsilcileri tarafından Koordinasyon Merkezinin yetkisi altında şileplerin geliş ve gidişinde yapılacak.

Tahıl sevkiyatına ilişkin ilk görüşmeler 13 Temmuz’da İstanbul’da yapılmıştı.

Rusya’ya garanti

Anlaşmanın imzalanması karşılığında Rusya’nın, Batı'nın yaptırımlarının doğrudan veya dolaylı olarak kendi tarım ürünleri ve gübre ihracatına uygulanmayacağına dair garanti aldığı bildiriliyor.

Buna ek olarak, New York'taki bir diplomata göre, ABD, tahıl ve gübre ihracatını kolaylaştırmak için Rusya'ya büyük tonajlı gemilerin tedarik edilmesine ilişkin garanti verdi. Büyük tonajlı gemilere sahip uluslararası lojistik şirketleri, yaptırımlar nedeniyle Rusya hesabına çalışmak konusunda isteksiz davranıyor.

ABD dün, anlaşmanın sonuçlandırılmasını memnuniyetle karşıladığını açıklamış ve Moskova'yı anlaşmayı uygulamaya çağırmıştı. 

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, “Asıl önemlisi, bu anlaşmanın uygulanmasıdır. Tabii ki ortaklarımızla Rusya'yı bunun uygulanmasından sorumlu tutmak için çalışmaya devam edeceğiz” demişti.

Ukrayna’da güvensizlik 

Ukrayna Ekonomi Bakanı Timofi Milovanov, Twitter üzerinden yayımladığı mesajda, anlaşmanın imzalanmasından dolayı memnuniyet duyduğunu belirterek, “Ukrayna için büyük bir zafer. Savaş sırasında diplomasinin iş başında olduğunu görmek harika” dedi.

Ancak Kiev'de güvensizlik devam ediyor.  Ukrayna Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, “Ukrayna heyeti, yalnızca Ukrayna'nın güney bölgelerinin güvenliğini, Ukrayna silahlı kuvvetlerinin Karadeniz'deki güçlü konumunu ve Ukrayna tarım ürünlerinin güvenli ihracatını garanti eden çözümleri destekleyecek” dendi.