Kazakistan'da LPG zammı protestoları ile hafta sonunda başlayan eylemler hükümet değişikliği ile sonuçlandı. 

Şiddet eylemlerine sahne olan sokak gösterilerinin yaşandığı ülkede Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev hükümetin istifasına onay verdi. Tokayev yaşanan olayların öncelikli sorumluları olarak hükümeti, enerji bakanlığını ve zammı yapan şirketi gösterdi. 

 Kararname ile LPG, benzin ve mazot fiyatları 180 gün süreyle durduruldu, fiyat düzenlemelerinin şirketler tarafından değil, devlet tarafından yapılmasına karar verildi.

 Kabine üyelerinin yeni hükümet göreve başlayana kadar görevini sürdürmesi kararlaştırıldı. Kararnameye göre, Başbakan'ın yetkileri, geçici olarak Başbakan Yardımcısı Alihan Smayilov'a devredilecek. Ülkede, hükümete, 25 Şubat 2019'dan bu yana Askar Mamin başkanlık ediyordu.

Kazakistan Başbakan Yardımcısı Yerali Tugjanov başkanlığında kurulan özel hükümet, Aktau’da protestocularla görüşerek LPG fiyatını litre başına 50 tengeye (0,11 dolar) düşürdüklerini, ayrıca protestoya katılan kişilere yönelik herhangi bir hukuki ceza uygulanmayacağını belirtti.

Tokayev'in imzaladığı bir başka kararnameyle, gösterilerin meydana geldiği Almatı kenti ve Mangıstav eyaletinde 23.00-07.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı ilan edildi.

Olağanüstü hal süresince bu bölgelerde silah, mühimmat ve alkol satışı yasaklanacak, toplu etkinlik yapılmasına izin verilmeyecek. Ayrıca, araçların Almatı kentine giriş ve çıkışlarına da kısıtlama getirilecek.

 Kararnameyle bu bölgelerde kamu düzeni ve özellikle önemli devlet kurumları ve stratejik tesislerin korunmasının amaçlandığı belirtiliyor. 

Olağanüstü hal ilan edildi

Kazakistan Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev,  ülkede yaşanan protestoların kolluk kuvvetleri arasında ölüm ve yaralanmalara yol açtığını belirterek, ülke genelinde devam eden protestoları acımasızca bastırmakla tehdit etti.

Tokayev, televizyonda yayınlanan konuşmasında, ''Devlet başkanı olarak mümkün olduğunca sert davranmayı planlıyorum. Bu, ülkemizin güvenliği ile ilgili bir sorudur. Halkın beni destekleyeceğinden eminim'' dedi. Tokayev, ülkenin başkentinden kaçmak gibi bir planının olmadığını söyledi.

Tokayev, protestocuları ''toplumun istikrarını ve birliğini baltalamak isteyen yıkıcı bireyler" olarak suçladı.

Çarşamba günü erken saatlerde, Tokayev hükümetin istifasını kabul etti ve durumun kontrolünü geri almak için birkaç ilde olağanüstü hal ilan etti, ancak adımlar öfkeli kalabalıkları caydıramadı.

Hafta sonu ülkenin batısında başlayan protestolar , akaryakıt fiyatlarındaki keskin artışın yol açtığı ancak hızla yayılarak hem ülke yetkililerini hem de uluslararası gözlemcileri şaşırttı.

Ülkenin ticaret başkenti ve en büyük şehri olan Almatı'da polis ve göstericiler arasında şiddetli çatışmalar yaşandı ve belediye başkanlığı ateşe verildi, heybetli binanın birkaç katından duman ve alevler görüldü.

Ülkenin batısındaki Aktöbe de dahil olmak üzere diğer şehirlerde kalabalıklar hükümet binalarını basmaya çalıştı. Ateşe verilen polis arabalarına ve kalabalık tarafından ele geçirilen güvenlik araçlarına ilişkin raporlar ve videolar vardı.

Ordu birlikleri devreye girecek

Almatı merkezli bir siyasi analist olan Dosym Satpayev, ''Yetkililer, vaatler ve tehditler karışımıyla ortalığı sakinleştirmek için her şeyi deniyorlar, ancak şu ana kadar işe yaramıyor. Diyalog taklitleri olacak ama esasen rejim güç kullanarak karşılık verecek çünkü başka araçları yok'' dedi.

Yetkililer zaman zaman mobil interneti kapattı ve mesajlaşma uygulamalarına erişimi engelledi ve bugün öğleden sonra ülkenin çoğunda internet kesildi. Yetkililer, düzeni sağlamak için ordu birliklerinin Almatı'ya getirildiğini söyledi.

Kazakistan'la uzun bir sınırı paylaşan Rusya'nın Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "Rusya'nın stratejik ortaklık ve ittifak ilişkileriyle kardeşçe, insani temaslarla bağlantılı olduğu ülkedeki durumun mümkün olan en kısa sürede normale dönmesini umuyoruz" denildi. Vladimir Putin'in sözcüsü Dmitry Peskov, Kazakistan'a hiçbir yabancı ülkenin müdahale etmemesinin önemli olduğunu söyledi.

Cumhurbaşkanlığı sarayı yakıldı

Kazakistan'ın eski başkenti ve diğer bazı önemli şehirler, akaryakıt fiyatlarındaki artışa duyulan öfke nedeniyle isyana sahne olurken, protestocular Almatı'daki cumhurbaşkanlığı konutunu ihlal etti ve içeriyi ateşe verdi.

Yerel basında çıkan haberlere göre, olağanüstü hal ilan edilen kentte bulunan bina göstericilerin eline geçti ve yerleşkenin dışında silah sesleri duyuldu.  

Ancak Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, şu anda ülkenin başkenti Nur-Sultan'da görev yaptığı için binada değildi.  

Rus Tass ajansı belediye başkanlığı binasının da birinci kattan son kata kadar alevler içinde kaldığını, Valilik binasının bulunduğu bölgede polisle çatışmalar yaşandığını duyurdu.  

Cumhurbaşkanlığı konutu, 1997 yılında Kazakistan'ın başkenti Nur-Sultan'a (eski adıyla Astana) taşınmadan önce devlet başkanının orada ikamet etmesi nedeniyle ''eski konut'' olarak biliniyor ve resmi statüsünü korur.  

Çarşamba günü erken saatlerde kalabalık, 2 milyon kişiye ev sahipliği yapan şehirdeki belediye başkanının ofisine ve diğer bazı hükümet binalarına girdi. Almatı'nın çeşitli yerlerinde çatışmalar yaşanıyor ve bazı protestocuların orduya ve polise karşı ateşli silahlar kullandığı bildiriliyor.

Yetkililer, Almatı'nın "aşırılık yanlıları ve radikaller tarafından yeni saldırılara maruz kaldığını " iddia ederek halka bir kez daha seslendi. Sokaklara dökülenleri dağılmaya çağırdılar ve ''asıl amaçlarının şiddetin daha fazla tırmanmasını önlemek'' olduğunu vurguladılar .

'500 sivil yaralı''

Almatı polis teşkilatı şefi Kanat Timemerdenov, yaptığı açıklamada, Almatı'daki isyanlarda 130'u kadın ve yaşlı olmak üzere 500'den fazla sivilin yaralandığını söyledi.

Timemerdenov, ''Bugün şehir bir kez daha aşırılık yanlılarının ve radikallerin saldırısına uğradı. Vatandaşların can ve güvenliğini korumak için gerekli tedbirler alınıyor. Sokaklara çıkanları dağılmaya çağırıyoruz. Asıl amacımız terörün daha fazla tırmanmasını önlemek'' dedi.  

Gösterilerde 33 ambulans ve itfaiyeci olmak üzere 120 aracın yakıldığı, 120 dükkan ve ticaret tesisi, 180 catering işletmesi ve 100'e yakın ofisin hasar gördüğü kaydedildi.

Öte yandan protestocuların Taldikorgan'daki ülkenin ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in anıtının yıkmaya çalıştığı belirtildi.

Bir video görüntülerinde, protestocuların eski cumhurbaşkanının heykelinin etrafına bir ip bağladığı ve onu aşağı itmeye hazırlandıkları yer alıyor.  

Olayların kaynağı

Protestoları tetikleyen şey, özellikle Kazakistan'ın batısında birçok kişi tarafından arabalarında kullanılan LPG'nin fiyatındaki keskin artış oldu. Hafta sonu, petrol şehri Zhanaozen'de başladı ve Aralık 2011'de polis protestoculara ateş açarak en az 16 kişiyi öldürdü.

Her şeyin akaryakıt fiyatlarının artmasıyla başlamasına rağmen protestoların asıl nedeninin insanların kötü yaşam koşulları, yüksek fiyatlar, işsizlik ve yolsuzluk olduğu ifade ediliyor.