BM Güvenlik Konseyi'nde karşılıklı vetolar nedeniyle uzatılamayan sınır ötesi yardım izni süresi pazar günü sona erecek. 

BM uzmanlarına göre, sınır ötesi insani yardım akışının durması kuzeybatı Suriye 'kontrol edilemez kıtlık' ile karşı karşıya ve bu bir insani felaket demek. 

BM Güvenlik Konseyi'nin muhaliflerin elindeki kuzeybatı Suriye'ye sınır ötesi hayati yardım teslimatlarına yeniden yetki verecek karar karşılıklı veto edildi. 

Türkiye'den gelen son güzergahın kapatılması, üç milyondan fazla insanı açlık tehlikesiyle karşı karşıya bırakıyor. İdlib'te yaşayan ülke içinde yerinden edilmiş Suriyeliler, büyük ölçüde BM yardım teslimatlarına güveniyor

BM, Covid-19 salgını ve Ukrayna'daki savaşın ülke ekonomisini harap etmesi nedeniyle, ihtiyaç sahibi Suriyelilerin sayısının şu anda 11 yıllık iç savaş döneminden daha yüksek noktada olduğunu belirtiyor. Dünya Gıda Programı (WFP), gıda maliyetinin sadece iki yılda yüzde 800 arttığını dile getiriyor. 

2014 yılında başlatılan devasa sınır ötesi yardım operasyonu, Rusya'nın da desteğiyle, BM'ye tanınan yetki ile sürdürülebiliyor. 

Karşılıklı vetolar

New York'ta yapılacak bir Güvenlik Konseyi toplantısında bunun yenilenmesi planlandı, ancak gün geçtikçe zamanlama konusunda sorunlar çıktı. Diplomatların çalışması sonucunda masaya iki seçenek geldi. 

İlki, Norveç ve İrlanda tarafından hazırlanan bir uzlaşma üzerineydi. Bir üye anlaşmayı sona erdirmeyi seçmedikçe, altı aylık bir uzatma görecek ve otomatik olarak altı ay daha yenilenecekti. Ancak bu Rusya tarafından veto edildi.

Moskova, Ocak 2023'te bir oylama ile aktif yenilemeyi gerektiren altı aylık bir uzatma olan alternatif bir teklif sundu. Bu, İngiltere, ABD ve Fransa tarafından veto edildi.

"Milyonlarca insan arafta kaldı"

BBC'nin haberine göre, STK'lar sonucun yıkıcı olduğunu söyleyerek yanıt vermekte gecikmediler.

Save the Children'ın Suriye müdahale direktörü Tamer Kirolos, Güvenlik Konseyi'ni kararlarını yeniden toplamaya ve acil karar almaya çağırdı. Krolos, "Kusura bakmayın, Konsey'in bu geçişe yeniden yetki vermemesi yüz binlerce çocuğun hayatını tehlikeye atıyor. Bunlar çatışmalardan ve kamplardaki yaşamdan başka bir şey bilmeyen çocuklar" dedi.

Mercy Corps'un Üst Yöneticisi Tjada D'Oyen McKenna, siyasetin savunmasız Suriyeliler için kritik yardımı gölgede bıraktığını söyledi. McKenna, "Bugün BM Güvenlik Konseyi kuzeybatı Suriye halkını hayal kırıklığına uğrattı. Milyonlarca insan, gıda fiyatları arttıkça, çatışmalar devam ederken ve ekonomik durgunluk devam ederken hayat kurtarıcı yardımı nasıl alacaklarını bilemeden arafta kaldı" diye konuştu.

Moskova, Esad'ın egemenliği pekiştirmek istiyor

BM, ülkenin kuzey-batısına yapılan yardım transferlerini yönetiyor. Çünkü burası Suriye hükümetinin kontrolü dışında, cihatçı ittifak Hayat Tahrir el-Şam ve Türkiye destekli isyancı grupların elinde.

Suriye rejimi, "çapraz hat" denilen yardımın yalnızca küçük bir kısmını kolaylaştırdı. Bu, uluslararası sınırları aşmak yerine bir ülke içinde ön hatları geçtiği anlamına gelir.

Rusya'nın gelecekteki bir çözüm olarak aradığı şey bu. Moskova, Beşar Esad'ın egemenliğinin öncelikli olduğuna ve yardım sağlama işinin Suriye'nin elinde olması gerektiğine inanıyor. Ancak Şam üzerinden gelen WFP gıda yardımı 50.000'den az insanı besledi. Türkiye sınırındaki merkezden BM ve ortakları 1,4 milyonu ayakta tutuyor.

Son iki yıldır Bab el-Hava, geriye kalan tek yardım yolu oldu. Eskiden Irak ve Ürdün'den kamyonların Suriye'ye gelmesine izin veren başkaları da vardı. Ancak Rusya, onları kapatmak için vetosunu zaten kullandı.

Rusya, BM Güvenlik Konseyi'nin daimi bir üyesi olarak - İngiltere, ABD, Fransa ve Çin ile birlikte - seçtiği herhangi bir yetkiyi engelleyebilir. Sadece birkaç ay önce, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini kınayan ve birliklerin geri çekilmesi çağrısında bulunan bir kararı reddetti.

Tam bir yıl önce yine Bab el-Hava kapısının kapatılacağına dair korkular vardı. Ancak bu sefer hikaye sadece Suriye ile ilgili değildi.

İlişkilerdeki gerilimin yansıması

2021'de ABD Başkanı Joe Biden ile Rus mevkidaşı Vladimir Putin arasındaki son dakika, üst düzey diplomasi, yardım yolunu açık tuttu. Ama son 12 ayda çok şey oldu. ABD-Rusya ilişkileri, Ukrayna'daki savaşla daha da parçalanmış, on yıllardır en düşük seviyede.

New York'ta bu yılki oylamanın zamanlamasının - anlaşmaya varılamadığı için - kaymaya devam etmesi, Rusya ile diğer Güvenlik Konseyi üyeleri arasındaki ilişkilerin ne kadar zor hale geldiğini de gösteriyor. Joe Biden'ın Orta Doğu'ya yaptığı manşet ziyaretinden sadece birkaç gün önce, artan Rus hakimiyetine karşı bölgede azalan ABD etkisi de bir başka durum gibi görünüyor. 

Türkiye'den kuzeybatı Suriye'ye yardım taşımak için gereken lojistik çaba çok büyük. Gıda, geçici barınaklar veya hayati ilaçlarla dolu yaklaşık 1.000 kamyon, her ay sınırdan geçiş yapıyor ve 2014'ten beri bunu yapıyor.

Fazladan sevkiyat

Son haftalarda her zamankinden daha fazla oldu. Yardım kuruluşları, sınırın kapanma potansiyeli konusunda o kadar endişeliydi ki, diğer tarafta küçük bir fazlalık oluşturmak için fazladan sevkiyat gönderiyorlar.

Bab el-Hava kapısında, diğer araçların çoğu gibi durdurulmadan doğrudan geçerler. Kapı Sıfır'ın altın kubbeli kemerlerinin altından geçtiklerinde Suriye topraklarındadırlar. Gidecekleri yere vardıklarında yardım kuruluşları yiyecekleri paketlerinden çıkarır ve yerinden edilmiş ailelere dağıtır.

Bu uzun bir çatışma ve burada birçok insan on yıldan fazla bir süredir derme çatma çadırlarda yaşıyor. Çocuklar burada doğdu ve burada büyüyor. Yerinden olma kamplarının yıpranmış bez çadırlar, şimdiye kadar bildikleri tek ev.