Taliban'ın malî kaynakları nedir?

Taliban, keyfi olarak koyduğu vergiler, hane halkından aldığı haraçlar, Körfez ülkeleri ve Pakistan'dan gelen nakit kaynaklar ile  uyuşturucu ticaretinden gelen paralarla besleniyordu. Şimdi ise başka bir ekonomik boyuta geçmesi gerekiyor. 

Afganistan’a iyice yerleşen ve kurucularından Molla Abdül Gani Birader’i de Doha’dan Kandahar’a getiren Taliban’ın yakında hükümetini açıklaması bekleniyor.

Ekonomik bakımdan bakıldığında durum karmaşık. Başta Almanya ve ABD olmak üzere birçok ülke Afganistan’a yaptıkları yardımları kesmeye başladı.

Bu arada, Afgan para birimi afgani, dolar karşısında dibi gördü. Ancak Taliban yıllarca kendi malî ağını geliştirdi ve önemli kaynaklara sahip olabildi.

Taliban’ın başlıca gelir kaynağı, ele geçirdikleri her sınır kapısında uygulamaya soktukları vergiler. Benzin, gıda ve her türlü malzemeden vergi alınıyor. Taliban’ın kontrolü altında bulunan bölgelerden ülkeye giren her ürün, yüzde 30’a kadar varan oranlarda vergiye tabi tutuluyor.

Bu sistem, Taliban’a yılda 3 milyar doları aşan bir kaynak sağlıyor ki bu rakam ülkenin tam olarak ele geçirilmesinden önce hesaplanmıştı.

Taliban, bu sağlam kaynak etrafında bir de bir İslam vergi sistemi oluşturdu. Denetim altında tuttukları bölgelerde her hanenin gelirinin yüzde 2,5’una, ürünlerinin de yüzde 10’una el koydu.

Bir diğer büyük gelir kaynağı da dost İslami gruplardan gelen bağışlar. Nakit olarak gelen bu bağışlar Pakistan ve Körfez ülkeleri kaynaklı. NATO kaynakları, nakit gelen bu miktarın her yıl yaklaşık 1,5 milyar dolara ulaştığını belirtiyor. 

Bir de maden işletmeciliği ve özellikle uyuşturucu madde kaçaklığı var. Afganistan, dünyanın en büyük haşhaş üreticisi durumunda bulunuyor. Dünyada satılan afyonlu ilaçların yüzde 80'inin kaynağı Afganistan. Bu yasadışı ticaretin yılda 400 milyon dolar ile 2 milyar dolar arasında getirisi olduğu hesaplanıyor.

Bu kaynaklar yeter mi?

Bu para, koskoca bir ülkeyi okulları, hastaneleri ve yönetimiyle idare etmeye yeter mi? Soru önemli çünkü Taliban bugüne kadar fazla bir harcama yapmıyordu. 

Afganistan uzmanı Kerim Pakzad, “Taliban’ın büyük paralara ihtiyacı yoktu çünkü masrafını karşılamaları gereken düzenli bir orduya sahip değildi. Son yıllarda profesyonelleşen bazı savaşçıları dışında kimseye ödeme yapmıyor. Örnek olarak, özel kuvvet olarak saydıkları Kızıl Tugayları verebiliriz. Onun dışında savaşçıların büyük çoğunluğu gönüllülerden oluşuyor” diyor.

Taliban artık başka bir ekonomik boyuta geçiyor. Afganistan'da devletin kamu hizmetleri için yaptığı 10 milyar yıllık harcamanın yüzde 80'i uluslararası yardımlardan geliyor.

Bu katkı, aslında Afganistan hükümetine sağlanıyordu. Uluslararası toplum dincileri desteklemek istemediği için bu miktar şimdiden azalmaya başladı.

Aynı şekilde, yaklaşık 10 milyar dolar olduğu hesaplanan Merkez Bankası rezervlerine de güvenmeleri mümkün değil çünkü bu paranın büyük kısmı yurtdışında bulunuyor ve bir bölümü de zaten ABD’de dondurulmuş durumda.