ABD'de Başkanlık, Senato ve Temsilciler Meclisi seçimleri yapılıyor

Amerikan halkı bugün, Demokrat aday Kamala Harris ile Cumhuriyetçi aday Donald Trump’ın yarıştığı seçimlerde tercihini yapıyor. 

En önemli seçim olan Demokrat Parti adayı Başkan Yardımcısı Kamala Harris ile Cumhuriyetçi Parti adayı eski Başkan Donald Trump arasındaki başkanlık yarışının yanısıra oy pusulasında ulusal, eyalet ve yerel düzeylerde sayısız başka yarış da bulunuyor.

Temsilciler Meclisi'ndeki 435 sandalyenin tamamı her iki yılda bir olduğu gibi seçimle belirleniyor ve Meclis üyeleri iki yıllık dönemler halinde görev yapıyor. 

VOA'nın aktardığına göre, üyelerin altı yıllık dönemler halinde görev yaptığı Senato'da ise bu yıl 100 sandalyeden 34'ü için oylama yapılıyor.

Eyalet valilerinin yarışlarında ise 11 koltuğun sahibi belirlenecek. Ayrıca eyalet meclis üyeleri, belediye başkanları ve belediye pozisyonları da dahil eyalet düzeyinde ve yerel düzeyde binlerce koltuk için yarış var.

Bu yarışların yanısıra birçok eyalette referandum olarak bilinen ve kürtaj yasasından vergi politikasına veya marihuana kullanımına kadar bir dizi konuda seçmenlerin karar vermelerini isteyen önlemler de oy pusulasında yer alıyor.

Oy verme işlemi konusunda her eyalette farklı bir uygulama bulunuyor.

Neredeyse 50 eyaletin tamamı ve Washington DC, bu yıl 5 Kasım olan seçim gününde bizzat seçim merkezine giderek oy kullanmayı sağlıyor. Ayrıca çoğu eyalet, seçmenlerin oy pusulalarını posta yoluyla gönderebilecekleri veya belirlenen bir yere bırakabilecekleri şekilde oy kullanma imkânı da sağlıyor. Eyaletlerin çoğunda erken oy kullanma imkânı da var. Bazı eyaletlerde Eylül ayında oy kullanma işlemi başlamıştı.

En çekişmeli eyaletler

Harris ve Trump arasındaki yarışın en çekişmeli geçeceği tahmin edilen yedi eyalet bulunuyor.

Bu eyaletler Pennsylvania, Georgia, Kuzey Carolina, Michigan, Arizona, Wisconsin ve Nevada. Seçimin kaderini belirleyebilecek bu yedi eyalet hayatî önemi ve çekişmeli yarıştan dolayı “savaş alanı” eyaletler olarak adlandırılıyor.

Bu eyaletlere seçimden seçime Demokrat veya Cumhuriyetçi aday arasında gidip gelmelerinden dolayı “salıncak eyalet” veya geleneksel Demokrat renk olan mavi ile Cumhuriyetçi renk kırmızının karışımından oluşan “mor eyalet” de deniyor.

ABD başkanlık seçimlerinde oy kullanabilmek için seçmenin ABD vatandaşı olması, seçim günü veya öncesinde 18 yaşını doldurması ve eyaletten eyalete değişen ikamet şartlarını karşılaması gerekiyor.
Potansiyel seçmenlerin eyaletlerinin seçmen kaydı için duyurduğu son güne kadar oy kullanmak üzere kayıtlı olması isteniyor. Bazı eyaletler, ağır suçtan hüküm giymiş veya akli dengesi yerinde olmayan kişilerin oy kullanmasını da kısıtlayabiliyor.

Genel olarak, yurtdışında yaşayan Amerikalılar da oy kullanabiliyor. Ancak başkanlık seçimleri için ABD toprakları olan Porto Riko, ABD Virgin Adaları, Guam, Kuzey Marianas Adaları ve Amerikan Samoası’nda ikamet eden ABD vatandaşları oy kullanamıyor.

ABD'de yaklaşık 170 milyon kayıtlı seçmen bulunuyor. Bu seçmenlerin yaklaşık 80 milyonu şimdiye kadar oy verdi.

Kim kazanacak?

Başkanlık yarışı için yapılan anketler, iki ana adayın yaz sonunda parti kongrelerinde kesinleşmesinden bu yana bölünmüş durumda.

Ancak seçimden önceki haftalarda anketlerde adaylar birbirlerine daha yakın çıktı. Birçok kamuoyu yoklaması, oylamanın sonucunu büyük olasılıkla belirleyecek yedi kritik eyaletin tamamında adaylar arasındaki farkın, anketlerin hata payları içinde olduğunu gösteriyor.

Seçiciler Kurulu 

Amerikalı seçmenler başkanlık için oylarını kullandıklarında, doğrudan başkan adaylarına oy vermiyor. Teknik olarak, Seçiciler Kurulu'nun bir parçası olan ve daha sonra başkanı seçecek olan seçmenleri seçiyorlar. Seçiciler Kurulu, her eyaletteki oylama sonuçlarına göre tahsis edilen temsilcilerden veya seçmenlerden oluşan eyalet bazında bir sistem olarak tanımlanıyor.

ABD anayasasının çerçevesini çizenler, başkanın ülkenin farklı çıkarlarını daha iyi temsil edebilmesi için bir başkan adayının ülke çapında tek bir oylama yerine bir dizi bölgesel seçimi kazanmasını istemişti. 

İki eyalet dışında tüm eyaletlerde, toplam oylar arasındaki fark ne kadar az olursa olsun, bir eyaletin tüm Seçiciler Kurulu üyeleri kazanan adaya gidiyor.

Seçiciler Kurulunun 538 üyesi bulunuyor ve bu sayı değişmiyor. Bu sayı, ABD Kongresi'ndeki Temsilciler Meclisi üyelerinin, senatörlerin ve Columbia Bölgesi’nin (Washington DC) Seçiciler Kurulu üyelerinin sayılarının toplamından oluşuyor. Temsilciler Meclisinde 435, Senato’da 100 ve DC’nin üç Seçiciler Kurulu üyesi bulunuyor. Bir adayın başkanlığı kazanabilmesi için seçicilerin oylarının çoğunluğunu ya da 270'ini alması gerekiyor.

Halkın oyları

Başkanlığı kimin kazandığı, doğrudan halkın oylarına değil, Seçiciler Kurulunda kimin galip geldiğine bağlı. ABD seçim sisteminde bir adayın halkın oylarının çoğunluğunu almasa da başkan olması mümkün. Çünkü bir aday küçük farklarla bir eyaleti kazanırken, bir başka eyaleti daha büyük farkla kaybedebilir.

Böyle bir durum daha önce beş başkanın başına gelmişti. John Quincy Adams, Rutherford B. Hayes, Benjamin Harrison, George W. Bush ve 2016'da Donald Trump, rakiplerinden toplamda daha az oy almalarına rağmen başkan olabilmişti.

Seçiciler Kurulunu eleştirenler, sistemin ulusal iradeyi temsil etmediğini savunmak için bu vakalara işaret ediyor. Seçiciler Kurulunu destekleyenler ise sistemin küçük eyaletlerin yanısıra coğrafi olarak büyük ama az nüfuslu eyaletleri koruduğunu söylüyor.

Oylar sayılması

ABD'de merkezi bir seçim komitesi yok. Her eyalet oy pusulalarını saymak için kendi sürecini düzenliyor. Yerel yetkililer ve eyalet yetkilileri, seçim sonuçlarını gerçek zamanlı olarak bildiriyor ve haber ajansları bu sonuçları, genellikle istatistiksel tekniklerle birlikte, kazananı tahmin etmek için kullanıyor.

Haber kuruluşları genellikle her oy pusulası sayılmadan ve yetkililer nihai sonuçları açıklamadan önce kazananı ilan ediyor. Bunun nedeni, birçok bölgede tüm oyların sayılmasının genellikle günler ya da haftalar alması ve genellikle kısmî sonuçların kazananı matematiksel olarak belirlemek için yeterli olması.

Bununla birlikte, adaylar birbirine çok yakın olduğunda, haber ajansları genellikle kesin sonuçlar verilene kadar kazananı ilan etmek için bekliyor.
İlk sonuçlar sandıklar resmi olarak kapanana kadar bildirilmiyor.

Sonuçlar ne zaman belli olacak?

Seçim merkezlerine bizzat giderek oy kullanma işlemi bu akşam sona eriyor. Her eyalet sandıkların kapanış saatini kendisi belirliyor. Eyaletlerin oy pusulalarının ne zaman sayılacağına ve postayla gönderilen oyların ne zaman kabul edileceğine ilişkin çeşitli kuralları olduğundan, bazı eyaletlerde kesin sonuçlar muhtemelen seçimin ertesi gününe veya daha sonrasına kadar öğrenilemeyecek. 

Yakın seyreden yarışlar, haber ajanslarının sandıklar kapanır kapanmaz kazananı ilan etmesini de zorlaştırabiliyor. 2020’deki son seçimde başkanlık seçiminin sonucunun açıklanması birkaç gün sürmüştü. 

Seçim sonucunun onaylanması

Oylar sayıldıktan sonra yerel düzeyde ve eyalet düzeyinde onaylanıyor. Eyaletler daha sonra eyalet oylamasını kazanan adayı temsil eden Seçiciler Kurulu üyelerini belirleyen evrakı düzenliyor. Seçiciler genellikle partililer tarafından seçiliyor ya da siyasî yetkililer tarafından atanıyor.

Seçiciler, aralık ayında kendi eyaletlerinde toplanarak, başkan ve başkan yardımcısı için oylarını kullanıyor. Ardından ocak ayında göreve başlayan yeni Kongre, seçicilerin oylarını saymak için toplanıyor ve kazananı resmen ilan ediyor. 

ABD’nin yeni başkanı da 20 Ocak'ta düzenlenen yemin töreniyle göreve başlıyor.