Rusya'nın taarruzu Ukrayna'yı mahvetti
- Rusya'nın taaruzu, Ukrayna'nın altyapısınının yüzde 30'unu yok etti.
- Ukrayna ekonomisi bu yıl yaklaşık yarı yarıya küçülecek.
- Ukrayna'nın yeniden inşası 1 trilyon dolar gerektiriyor.
Ukrayna, 2021'i 195 milyar dolarlık tarihsel olarak yüksek bir gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) ile kapattıktan sonra üst düzey yetkililer 2022 için iyimser tahminlerde bulunmuştu.
Ancak 24 Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı taarruz, ekonomiye ilişkin tüm planları alt üst etti.
Ukrayna’da yayımlanan Kyiv Independent gazetesine göre, nisan ayı sonlarında Rus ordusu, Ukrayna'nın altyapısının yüzde 30'unu yok etmiş ve 100 milyar dolar değerinde maddî hasara yol açmıştı.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’in ofisinin başkanı Andriy Yermak'a göre, ekonomiye verilen doğrudan ve dolaylı toplam zarar şimdiden 560 milyar doları aştı.
Rusya'nın kapsamlı işgali, beş milyondan fazla insanı Ukrayna'dan kaçmaya zorladı. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin yaklaşık yüzde 60'ı şimdilerde kapalı veya faaliyetlerini askıya almış durumda.
Dünya Bankası tahminlerine göre, Ukrayna ekonomisi 2022'de yüzde 45 küçülecek.
Ekonomik Strateji Merkezi Müdür Yardımcısı Maria Repko, ekonomik durumu değerlendirirken, “Bu korkunç bir tablo. Bu, artık ekonomimizin üçte birine sahip olmadığımız anlamına geliyor” dedi.
Ukrayna Devlet İstatistik Kurumuna göre, ülkede enflasyon yıl sonuna kadar dört katına çıkarak yüzde 15-20'ye yükselebilir.
Limanlar
Azak Denizi ile Karadeniz’de bulunan Ukrayna limanlarının abluka altında kalması, deniz taşımacılığını öldürdü. Bu abluka, ülkenin ihracatının yarısını ve yabancı ülkelerle olan tahıl ticaretinin yüzde 90'ını kesti.
Almanya'daki Dünya Gıda Programı direktörü Martin Frick'e göre, mayıs ayı başlarında yaklaşık 4,5 milyon ton tahıl Ukrayna limanlarında mahsur kaldı.
Frick, “Lojistik mahvoldu. Limanları kullanan eski tedarik zincirleri artık çalışmıyor ve yakın gelecekte de faaliyetler devam etmeyecek” dedi.
Ukrayna, mart ayında, 2,7 milyar dolar değerinde sadece 5,97 milyon ton mal ihraç edebildi. İthalat, tüketici talebindeki benzeri görülmemiş düşüş nedeniyle üçte iki azaldı ve 1,6 milyon tona geriledi. Ukrayna’nın mart ayında ithalatı toplam 1,8 milyar dolar oldu.
Şok dalgaları
Uluslararası Para Fonu'nun Genel Müdürü Kristalina Georgieva'ya göre, Rusya'nın işgali şimdiden “dünya çapında şok dalgaları gönderiyor.”
Georgieva, IMF-Dünya Bankası Bahar Toplantılarını açış konuşmasında “Savaşın ekonomik sonuçları hızla ve çok uzaklara, komşulara ve ötesine yayıldı” dedi.
Rusya'nın savaşı, bu yıl ve önümüzdeki yıl küresel büyümedeki düşüşün en önemli nedenleri arasında yer alacak. IMF, küresel GSYİH'nin yüzde 86'sını oluşturan 143 ekonomi için tahminlerini düşürecek.
Savaş pahalıya patladı
Ukrayna Parlamentosunun Finans ve Vergi Komitesi Başkanı Danilo Hetmantsev'e göre, bütçe harcamaları barış zamanına göre dört kat arttı. Aylık bütçe açığı hâlihazırda 5-7 milyar dolar arasında değişiyor ve çoğu askeri ve sosyal desteğe gidiyor.
Devletin ana gelir kaynakları da çok sıkıntılı. Toplam bütçe gelirleri savaş nedeniyle yüzde 75 düştü.
Daha önce tüm gelirlerin yüzde 30'unu karşılayan devlete ait işletmelerin ödediği temettüler düşüyor. Diğer gelir türlerinin de düşmesi bekleniyor.
Ukrayna Maliye Bakanlığı, savaş başlamadan önce 2022'de ithalattan 18 milyar dolar vergi, 14 milyar dolar katma değer vergisi ve 2,6 milyar dolar tüketim vergisi toplamayı planlıyordu.
Bir aylık topyekûn savaştan sonra, ülkenin gümrükleri planlanan gelirin sadece beşte birini, beklenen 1,3 milyar dolar yerine sadece 240 milyon dolar elde etti.
Buna ek olarak, hükümet işletmelerin basitleştirilmiş bir vergilendirme sistemine geçmelerine izin vererek, diğerlerinin yanı sıra gelir vergisi ve KDV dahil diğer tüm vergiler yerine cironun yüzde 2'sini ödemelerine izin verdi.
Mart ayı ortasında hükümet, çiftçilerin sezonun ekim kampanyasına yetecek kadar satın alabilmeleri ve gıda ve ilaç gibi kritik malzemelerin teslimatını sağlayabilmeleri için akaryakıttan alınan KDV'yi yüzde 20'den yüzde 7'ye düşürdü.
Hükümet, şimdiden bazı vergileri geri almayı planlıyor. Parlamentoda, KDV'nin yüzde 20'ye kadar artırılmasını öngören bir yasa tasarısı bekliyor.
Finans ve Vergi Komitesi Başkanı Hetmantsev'e göre, ithalat vergileri de yakında geri dönecek.
Hetmantsev, “Bu vergi avantajları, pazarımızı ve mağazalarımızı mallarla doldurarak hedeflerine çoktan ulaştı. Artık normal iş ve vergi koşullarına geçmemiz gerekiyor” diyor.
500 şirket
Rus ordusu, ülkenin GSYİH'sinin yüze 30'unu oluşturan en büyük 500 şirketin çoğunu imha etti ya da zarar verdi.
Nisan ortası itibariyle, yok edilen varlıkların toplam miktarı 80 milyar dolara ulaştı.
Ekonomistler, Ukrayna'nın uluslararası bağışçılardan kredi değil, hibe alması gerektiğini, hükümetin yine de kredi almaya karar vermesi halinde bunların çok düşük faiz oranlarıyla uzun vadeli krediler olmasını gerektiğini belirtiyor.
Yıkılmış altyapıyı ve şehirleri yeniden inşa etmek, Ukrayna'nın en önemli öncelikleri arasında yer alıyor.
ABD Leigh Üniversitesi Ekonomi Profesörü Alex Nikolsko-Rzhevsky'ye göre, Ukrayna’nın yeniden inşasının maliyeti 1 trilyon dolara dayanıyor.
Ukrayna hükümeti de ülkenin ayakta kalan şirketlerini çalışır durumda tutmak için uğraşıyor.
Bu amaçla, Ukrayna Ekonomi ve Maliye Bakanlıkları, işletmelerin daha güvenli batı bölgelerine taşınmasına yardımcı olmak için çevrimiçi bir platform başlattı.
Hetmantsev'e göre, 1.500 işletmenin yaklaşık 400'ü operasyonlarını batı Ukrayna bölgelerine taşımayı başardı.
