Norveç, İrlanda ve İspanya Filistin devletini tanıdı
Norveç, İrlanda ve İspanya bugün, İsrail'in kınamasına ve Filistinlilerin sevincine yol açan tarihi bir adımla Filistin devletini tanıdıklarını açıkladılar. İsrail, Norveç ve İrlanda'daki büyükelçilerini derhal geri çağırdı.
Resmî tanıma, 28 Mayıs'ta olacak.
Filistinlilerin uzun zamandır arzuladıkları bir adım olan bu gelişme, İsrail'in Gazze Şeridine düzenlediği saldırının ardından yaşanan sivil ölümleri ve insanî kriz nedeniyle uluslararası öfkenin arttığı bir döneme denk geldi.
Açıklamalar yıldırım hızıyla geldi. İlk olarak Norveç Başbakanı Jonas Gahr Store, "tanıma olmazsa Orta Doğu'da barış olamaz. Norveç, Filistin devletini tanıyarak Arap barış planını desteklemektedir. Filistin'i tüm hak ve yükümlülükleriyle birlikte bağımsız bir devlet olarak göreceğiz” dedi.
Birçok Avrupa Birliği ülkesi, bölgede kalıcı barış için iki devletli bir çözümün şart olduğunu savunarak, tanıma kararı almayı planladıklarını belirtmişti.
Bu karar, Filistin devletinin diğer AB ülkeleri tarafından tanınması için bir ivme yaratabilir ve Birleşmiş Milletler nezdinde İsrail'in izolasyonunu derinleştirecek başka adımlar atılmasını teşvik edebilir.
AB üyesi olmayan, ancak AB'nin tutumunu yansıtan Norveç, İsrail ve Filistinliler arasında iki devletli bir çözümün ateşli bir destekçisi olmuştu.
Norveç hükümet lideri, "Terör, iki devletli çözümün ve İsrail devletinin destekçisi olmayan Hamas ve militan gruplar tarafından gerçekleştirilmiştir. Filistin'in bağımsız bir devlete sahip olması temel bir haktır" diye ekledi.
Bugünkü açıklamalar, 1993 yılında imzalanan ilk Oslo anlaşmasının üzerinden 30 yıldan fazla bir süre geçtikten sonra geldi. Norveç hükümeti o tarihten bu yana "Filistinlilerin iki devletli çözüm yolunda önemli adımlar attığını" belirtti.
İrlanda
İrlanda Başbakanı Simon Harris, bu adımın İspanya ve Norveç ile koordine edildiğini ve bunun "İrlanda ve Filistin için tarihi ve önemli bir gün" olduğunu söyledi. Harris bunun İsrail-Filistin çatışmasının iki devletli bir çözüm yoluyla çözüme kavuşturulmasına yardımcı olmayı amaçladığını söyledi.
Harris, başka ülkelerin de "önümüzdeki haftalarda" Filistin devletini tanıma konusunda Norveç, İspanya ve İrlanda'ya katılacağını düşündüğünü söyledi.
İspanya
2018'den bu yana İspanya Başbakanı olan Sosyalist lider Pedro Sanchez, beklenen açıklamayı bugün Parlamentoda yaptı.
Sanchez, Gazze'de olası bir ateşkesin yanı sıra tanınmaya destek toplamak için aylardır Avrupa ve Orta Doğu ülkelerini geziyordu. Bu konuda kararlı olduğunu birçok kez dile getirmişti.
Sanchez, "Bu girişimin geçmişi ve Filistin'de kaybedilen hayatları geri getirmeyeceğini biliyoruz, ancak Filistinlilere bugünleri ve gelecekleri için çok önemli olan iki şeyi vereceğine inanıyoruz: haysiyet ve umut" dedi.
"Bu tanıma kimseye karşı değildir, İsrail halkına karşı değildir" diye konuşan Sanchez, bunun büyük olasılıkla İsrail ile diplomatik gerginliklere neden olacağını da kabul ederek, "Bu barış, adalet ve ahlaki tutarlılık lehine bir harekettir” diye ekledi.
Sanchez bu adımın, Gazze'deki savaş nedeniyle "ciddî bir tehlike altında" olduğunu söylediği iki devletli çözümün yaşayabilirliğini desteklemek için gerekli olduğunu savundu.
İspanyol lider, "Bölge içinde ve dışındaki liderlerle haftalarca ve aylarca konuştum ve açık olan bir şey varsa o da Başbakan Netanyahu'nun, terörist grup Hamas'a karşı mücadelesi meşru olsa bile, Filistin için bir barış projesine sahip olmadığıdır" dedi.
Geri çağrıldı
İsrail Dışişleri Bakanı Israel Katz, İsrail'in İrlanda ve Norveç büyükelçilerine derhal İsrail'e dönmeleri talimatını verdi. Katz, bu talimatı, İspanya'nın açıklamasından önce verdi.
Katz, "İrlanda ve Norveç bugün Filistinlilere ve tüm dünyaya bir mesaj gönderme niyetinde: terörizm bedelini öder" dedi.
Katz, bu tanımanın İsrail'in Gazze'de tuttuğu rehineleri geri getirme çabalarını engelleyebileceğini ve "Hamas ve İran'ın cihatçılarını ödüllendirerek" ateşkes ihtimalini azaltacağını söyledi.
İsrail Dışişleri Bakanı ayrıca, İsrail'in İspanya'daki Büyükelçisini, bu ülkenin de benzer bir tutum sergilemesi halinde geri çağırmakla tehdit etti.
Norveç Başbakanı Store, İsrail'in Oslo'daki Büyükelçisini geri çağırma kararıyla ilgili olarak, “Bunu dikkate alacağız. Bu hükümetle pek çok anlaşmazlığımız var. Üzerinde mutabık kaldığımız husus Hamas'ın 7 Ekim'de gerçekleştirdiği acımasız saldırıyı kınamaktır" dedi.
Mahmud Abbas
Norveç'in açıklamasının ardından konuşan Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas da bu adımı memnuniyetle karşıladı ve diğer ülkeleri de bu adımı takip etmeye çağırdı.
Abbas, resmî Filistin Wafa haber ajansı tarafından yayınlanan açıklamasında, Norveç'in kararının "Filistin halkının kendi kaderini tayin etme hakkını" güvence altına alacağını ve İsrail ile iki devletli bir çözüme ulaşma çabalarını destekleyeceğini söyledi.
Hangi ülkeler Filistin devletini tanıyor?
BM bünyesinde, ülkelerin çok büyük bir çoğunluğu Filistin Devletini tanıyor.
Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile 1975 yılından itibaren resmî ilişkilerini sürdüren Türkiye, 15 Kasım 1988'de sürgünde ilan edilen Filistin Devletini ilk gün tanıyan ülkeler arasında yer almıştı.
Dışişleri Bakanlığı, İspanya, İrlanda ve Norveç’in, Filistin devletini tanıyacaklarını açıklamalarından büyük memnuniyet duyduğunu belirterek, Türkiye’nin daha fazla ülkenin Filistin’i tanıması yönünde çaba harcamayı sürdüreceğini duyurdu.
İnisiyatif alan ilk ülke Norveç oldu. Norveç Dışişleri Bakanı Espen Barth Eide, iki devletli çözümün "İsrail ve Filistin için barış ve güvenliğe giden tek güvenilir yol" olduğunu açıkladı. Kısa bir süre sonra İrlanda Başbakanı Simon Harris de aynı kararı aldı. İspanya Hükümet Başkanı Pedro Sanchez de Madrid'in gelecekte Filistin'i tanıyacağını teyit ettikten sonra Başbakan Netanyahu'yu "Filistin için bir barış planı" olmamakla suçladı.
1988 yılı sonunda 85 ülke Filistin Devletini tanımıştı. Bunların arasında neredeyse tüm Afrika devletleri, eski SSCB'nin tüm ülkeleri ve Çin e Hindistan dahil Asya'nın büyük bir kısmı vardı.
2010'larda Bolivya, Peru, Arjantin, Brezilya ve komşuları da aynı yolu izledi: bugün Güney Amerika kıtasının tamamı (Fransız Guyanası ve Falkland Adaları hariç) Filistin'i tanıyor. Bugün üç ülkenin tanıma kararından önce bu siyasî pozisyonu benimseyen son ülkeler 2024 yılında Barbados, Bahamalar, Trinidad ve Tobago ve Jamaika olmuştu.
Batı'da: "hayır" ile tereddüt arasında
Norveç, İrlanda ve İspanya Filistin'i tanıyan çok az sayıdaki Batılı ülke arasında yer alıyor. İzlanda (2011'den beri) ve İsveç (2014'ten beri) daha önce tek başlarına hareket etmişti.
Avrupa Birliği, ABD, Kanada ve Avustralya'nın büyük çoğunluğu Filistin devletinin varlığını tanımıyor. Aynı durum Fransa için de geçerli. Eski Cumhurbaşkanı François Mitterrand, 1988 yılında, BM’ye üye devletlerinin yarısının kararını verdiği bir dönemde, bir Filistin devletinin varlığını tanımada "ilkesel bir sorun olmadığını" açıklamıştı, ancak İsrail Filistin topraklarını işgal ettiği sürece herhangi bir karar almak istemiyordu.
Fransa için bir "tabu" değil
Emmanuel Macron, 16 Şubat 2024’te "Filistin devletinin tanınması Fransa için bir tabu değildir. Bunu, istekleri çok uzun süredir ayaklar altına alınmış olan Filistinlilere borçluyuz. Bunu yüzyılımızın en büyük antisemit katliamına maruz kalan İsraillilere borçluyuz" demişti.
Fransa Dışişleri Bakanı Stéphane Séjourné, bugün kararın "öncesi ve sonrası olacak şekilde doğru zamanda alınması" gerektiğini söyledi.
Norveç, İspanya ve İrlanda'nın bu sabah tanıma kararıyla karşı karşıya kalan İsrail hızlı bir tepki verdi.
İsrail Dışişleri Bakanlığı, kararlarının "sadece aşırılık ve istikrarsızlığı körükleyeceğini" söyledi ve İspanya Başbakanının tanıma konuşmasından önce, İrlanda ve Norveç büyükelçilerini "istişareler" için geri çağırdı.
