KONULAR
Çay üreticisinin alım fiyatı beklentisi 25 lira
Çay üreticileri geçen yılki alım fiyatının iki katından daha fazla olan bir fiyatı (25 lira) dillendiriyor
Üreteniyle tüketeniyle birlikte önemli bir ürün çay. Mayıs ayında hasadına başlanan çayda üreticiler Çay İşletmeleri genel Müdürlüğü (ÇAYKUR)’un çay alım fiyatını açıklamasını bekliyor.
Azalan verim ve girdi fiyatlarının yüksekliğinden dolayı maliyetlerin arttığını ileri süren üreticiler geçen yıl kilogram başına 11 lira 30 kuruş olarak açıklanan alım fiyatının iki katından daha fazla olan bir fiyatı, 25 lirayı dillendiriyor. Üreticiler maliyetlerinin kilogram başına 17 lira civarında olduğunu belirtiyorlar.
Fiyat belirlemede üretici maliyeti ve mevcut veriler ışığında, açıkladığı fiyatla piyasaya yön veren ÇAYKUR’un çay alım fiyatlarının nasıl gelişebileceğine dair bir genel değerlendirme durumun önemini yansıtacak.
Doğu Karadeniz’den Türkiye’ye
Doğu Karadeniz Bölgesi illerinin (Rize, Artvin, Trabzon, Giresun, Ordu) en önemli geçim kaynağı çay, 200 binin üzerinde üreticinin yani tarımda istihdam edilen 100 kişiden 4’ünün istihdam kapısıdır.
Dünyada sınırlı sayıda ülkede çay üretilirken, dünya üretiminin yüzde 80’i Çin, Hindistan, Kenya, Sri Lanka tarafından gerçekleştiriliyor. 2022 FAO verilerine göre, Türkiye, dünya çay üretiminden aldığı yüzde 4,4’lük payla beşinci sırada yer alıyor.
Çay tüketicilerin de en önemli içeceklerinden birisidir. TÜİK verilerine göre Türkiye çayda kendine yeterli bir konuma gelmiş durumda. 2022’de çayda yeterlilik oranı yüzde 97,9’dur.
Çayın önemli derecede ithalat ve ihracatı bulunmuyor. Maliyet ve kalite açısından avantaj sağlanmasına rağmen, üretimde fazlalık olmadığı için ihracat yapılamıyor. Çay ithalatı ise yüksek gümrük vergisi oranlarıyla korunuyor. 2023 yılında 1 milyon 360 bin ton üretimde bulunurken, ihracat 4 bin ton ithalat ise sadece 48 tondur.
ÇAYKUR verilerine göre, bölgede üretilen yaş çay ürününün yıllara göre değişmekle birlikte yaklaşık yüzde 55-60’ı ÇAYKUR kalan kısmı özel sektör tarafından satın alınıyor. ÇAYKUR´un yurt içi kuru çay piyasasındaki pazar payı ise yaklaşık yüze 50-55.
Yaş çay alım fiyatına esas veriler
Son 10 yıllık verileri dikkate alındığında ÇAYKUR’un belirlediği alım fiyatlarının 2022 hariç enflasyonun üzerinde açıklandığı görülüyor. İthalat ve ihracatın önemli olmadığı durumda, dünya fiyatlarından bağımsız olarak ÇAYKUR'un çay maliyeti önem kazanıyor. Bu yıl olumsuz hava koşullarından dolayı verimde bir kayıp beklendiğinden maliyetin artacağı bunun da fiyatlara yansıyacağı söylenebilir.
Yaş çay alım fiyatına esas olacak veriler:
| Yıllar |
Yaş çay alım fiyatı (TL/ Kg) |
Yaş çay alım fiyatı değişim (%) |
Yıllık enflasyon (Nisan) |
Yaş çay üretimi (Ton) |
Yaş çay üretimi değişim (%) |
| 2013 | 1,23 | 1.180.000 | |||
| 2014 | 1,38 | 12,2 | 9,38 | 1.266.311 | 7,3 |
| 2015 | 1,58 | 14,5 | 7,91 | 1.327.934 | 4,9 |
| 2016 | 1,77 | 12,0 | 6,57 | 1.350.000 | 1,7 |
| 2017 | 2,00 | 13,0 | 11,87 | 1.300.000 | -3,7 |
| 2018 | 2,32 | 16,0 | 10,85 | 1.480.534 | 13,9 |
| 2019 | 2,90 | 25,0 | 19,50 | 1.407.448 | -4,9 |
| 2020 | 3,27 | 12,8 | 10,94 | 1.450.556 | 3,1 |
| 2021 | 3,87 | 18,3 | 17,14 | 1.453.964 | 0,2 |
| 2022 | 6,70 | 73,1 | 69,97 | 1.269.546 | -12,7 |
| 2023 | 11,30 | 68,7 | 43,68 | 1.360.000 | 7,1 |
| 2024 | 69,80 | ||||
2024 yılı alım fiyatı 17 lira
2024 yılı çay alım fiyatı kilogram başına 17 lira olarak açıklandı, 2 lira da destekleme bedeli verilecek.
Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “2024 yılı yaş çay alım fiyatı kilogram başına 17 lira, üreticilerimize verilen destekleme bedeli ise 2 lira olarak belirlenmiştir. Böylece 2024 yılı yaş çay bedeli olarak üreticilerimizin eline kilogram başına 19 lira geçecektir” denildi.
