Türk kadını 89 yıl önce ilk kez milletvekili seçildi

Türk kadını 89 yıl önce, 1935 yılında yapılan genel seçimlerde milletvekili seçilerek TBMM'de görev aldı. 

8 Şubat 1935 tarihinde yapılan milletvekili seçimi aynı gün tamamlandı ve 17 kadın milletvekili meclise girdi. Bundan bir yıl sonra yapılan ara seçimde de bir kadın milletvekilinin daha seçilmesiyle bu sayı 18'e yükseldi. 

Türk kadınının parlamenter olarak görev alması o tarihe kadarki beş yıllık süreçte yaşanan gelişmelerin bir sonucuydı aslında.  

1930 yılında kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkı, 1933 yılında muhtar seçme ve seçilme, 1934 yılında da milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı. 

Kadınlar belediye seçimlerine katılma hakkını, 3 Nisan 1930 tarihinde kabul edilen Belediye Kanunu'nun ilgili maddeleri kapsamında kazandılar. 

Kadınların seçme ve seçilme hakkını alabilmesi için Anayasa ile Seçim Kanunu'nda değişiklik yapılması gerekiyordu. Bu düzenleme de 5 Aralık 1934 tarihinde hayata geçirildi. 

Anayasa değişikliği

Meclisteki görüşmelerin ardından Teşkilatı Esasiye Kanunu'nu ve İntihabı Mebusan Kanunu'nda yapılması istenen değişiklikler kabul edildi. 

Teşkilatı Esasiye Kanunu'nun 10. ve 11. maddeleri şöyle değiştirildi: 

"Madde- 10. Yirmi iki yaşını bitiren kadın, erkek her Türk mebus seçmek hakkını haizdir. 

Madde-11. Otuz yaşını bitiren kadın, erkek her Türk mebus seçilebilir."

İlk kadın milletvekilleri

8 Şubat 1935 tarihinde yapılan milletvekili seçimi aynı gün tamamlandı ve 17 kadın milletvekili meclise girdi. Bu isimler şunlardı:

-Afyon, Mebrure Gönenç (Mersin Belediye Üyesi, 5, 6 ve 7. Dönem)

-Ankara, Satı Çırpan (Ankara Bitik Nahiyesi Kazanköy Muhtarı, 5. Dönem)

-Antalya, Türkan Örs-Baştuğ (Antalya'da Lise Müdürü, 5 ve 6. Dönem)

-Balıkesir, Sabiha Erbay-Gökçül (İzmir Kız Muallim Mektebi Müdürü, 5, 6 ve 7. Dönem)

-Bursa, Şekibe İnsel (İnegöl İsaviran'da çiftçi, 5. Dönem)

-Edirne, Dr. Fatma Memik-Şakir (Gureba Hastanesi İç Hastalıkları Mütehassısı, 5, 6, 7. Dönem)

-Erzurum, Nakiye Elgün (İstanbul Şehir Meclisi Üyesi, 5, 6 ve 7. Dönem)

-İstanbul Fakihe Öymen (Bursa Kız Lisesi Müdürü, 5, 6, 7 ve 8 Dönem)

-İzmir, Benal Nevzad Arıman (CHF Vilayet İdare Meclisi Üyesi, 5, 6, 7 ve 8. Dönem)

-Kayseri, Ferruh Güpgüp (Kayseri Belediye Üyesi, 5. Dönem)

-Konya, Bahire Bediz Morova (Bolu Belediye Üyesi, 5. Dönem)

-Malatya, Mihri İffet Pektaş (Türkçe Muallimi, 5, 6 ve 7. Dönem)

-Samsun, Meliha Ulaş (Samsun Lisesi Muallimlerinden, 5 ve 6. Dönem)

-Seyhan, Esma Nayman (Adana Belediye Üyesi, 5. Dönem)

-Sivas, Sabiha Görkey (Tokat Ortamektep Muallimi, 5. Dönem)

-Trabzon, Seniha Hızal (Eski Maarif Umum Müfettişi ve Yeni Türkiye Mektebi Müdürü, 5. Dönem)

-Diyarbakır, Huriye Öniz (Pedogoji Muallimi, 5. dönem)

1936 yılında yapılan ara seçimlerde Hatice Özgener'in (5. Dönem) Çankırı'dan milletvekili seçilmesiyle meclisteki kadın milletvekili sayısı 18'e yükseldi. 

Bazıları yeniden seçildi

İlk kadın milletvekillerinden dokuzu TBMM'nin 5. Dönemi'nde görev aldıktan sonra yeniden Meclis'e dönmediler. İkisi 5. ve 6. Dönem TBMM'de görev aldı. 

Beşi 5, 6, ve 7. Dönem TBMM'de politikaya devam ettiler. 

İkisi ise 5, 6, 7 ve 8. Dönem TBMM'de görev alarak dört dönem milletvekili oldu. 

En fazla kadın milletvekili bu dönemde

Bu tarihten sonra Türk kadını TBMM'de sürekli olarak yer aldı. Ancak bu oran bazı dönemlerde yüzde 1,9'a kadar düştü ve 14 Mayıs 2023'te yapılan son seçimde yüzde 19,8'e yükseldi. 

Türk kadınlarının ilk kez TBMM'de görev aldığı dönemde toplam 399 milletvekilinden 4,5'ini oluşturan 18 kadın parlamenter bulunuyordu. Günümüzde toplam 600 milletvekilinin yüzde 19,8'ini oluşturan 119 kadın parlamenter TBMM'de görev alıyor. 

Bu sayının en düşük olduğu dönem ise toplam 487 milletvekilinin yüzde 0,6'sına denk gelen 3 üyenin bulunduğu 1950 yılındaki seçimlerdi.  

Türkiye'da kadın milletvekili 

Türk kadınının seçme ve seçilme hakkını kazandığı tarihten bu yana TBMM'deki temsile ilişkin rakamlar şöyle: