COP29 küresel karbon kredisi ticaretini başlatacak anlaşmayı kabul etti

Ülkeler COP29 iklim konferansında, küresel ısınmayla mücadeleye yardımcı olmak üzere yeni projelere milyarlarca dolar aktaracağını söyledikleri karbon kredilerinin alınıp satılacağı küresel bir piyasanın kuralları üzerinde anlaşmaya vardılar.

COP29 Dönem Başkanlığı, Paris Anlaşması'nın 6. Maddesi kapsamında yüksek bütünlüğe sahip karbon piyasalarına ilişkin müzakerelerin sonuçlandırılması için on yıldır süren bekleyişin sona erdiğini duyurdu. 

Piyasanın oluşturulmasına yönelik uluslararası görüşmelerin başlamasından yaklaşık on yıl sonra varılan anlaşma, iklim değişikliğine yol açan sera gazı emisyonlarında güvenilir bir azalma sağlayabilmesi için sistemin güvenilirliğinin nasıl sağlanacağına bağlıydı.

Karbon kredileri, ağaç dikmek ya da yoksul bir ülkede rüzgâr çiftlikleri kurmak gibi projelerle yaratılacak ve azalttıkları ya da atmosferden emdikleri her metrik ton emisyon için bir kredi kazanacaklar. Ülkeler ve şirketler iklim hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olması için bu kredileri satın alabilirler.

İki hafta süren konferansın başlarında, merkezi bir BM ticaret sisteminin gelecek yıl gibi kısa bir süre içinde faaliyete geçmesini sağlayacak bir anlaşmaya varan müzakereciler, Azerbaycan'da geçirdikleri zamanın büyük bölümünü, ülkelerin doğrudan ticaret yapabilecekleri ayrı bir ikili sistemin ayrıntılarını belirlemeye çalışarak geçirdiler.

Üzerinde çalışılması gereken ayrıntılar arasında kredileri takip edecek bir sicilin nasıl yapılandırılacağı, ülkelerin anlaşmaları hakkında ne kadar bilgi paylaşacakları ve projeler ters gittiğinde ne olacağı da bulunuyordu. 

En güçlü sesler arasında Avrupa Birliği daha sıkı BM gözetimi ve ülkeler arasındaki ticarette daha fazla şeffaflık talep ederken, ABD yapılan anlaşmalar üzerinde daha fazla özerklik istedi.

COP29 başkanlığı, anlaşma öncesinde, bazı ülkelerin karbon kredilerini ayrı bir kayıt sistemi aracılığıyla ihraç etmelerine izin verilmesini öneren ve bunun BM onayı anlamına gelmediği bir anlaşma taslağı yayınlamıştı.

Nihai metin, AB'nin kredilerin verilmesi ve izlenmesi için kendi kayıt defterlerini oluşturmayı göze alamayan ülkeler için kayıt hizmetlerini güvence altına almasının ardından bir uzlaşmaydı; ABD ise bir işlemin yalnızca böyle bir kayıt defterine kaydedilmesinin kredilerin BM onayı olarak nitelendirilmemesini sağladı.

Güvenilir ve şeffaf karbon piyasası

Böylece strateji yıllardır süregelen çıkmaz aşıldı ve Paris Anlaşması'nın tamamlanmamış son maddesini de sonuçlandırmış oldu. 

Madde 6, iklim hedeflerine ulaşmak için işbirliği yapan ülkeler için güvenilir ve şeffaf karbon piyasaları sağlıyor. Bu sınır ötesi işbirliğinin, ülkelerin ulusal iklim planlarını uygulama maliyetini yılda 250 milyar dolara kadar azaltacağı tahmin ediliyor.

"Zorluklardan birinin kilidi açıldı"

COP29 Dönem Başkanı Muhtar Babayev, “On yıllık bir bekleyişi sona erdirdik ve 1.5 dereceyi ulaşılabilir kılmak için kritik bir aracın kilidini açtık. İklim değişikliği uluslar ötesi bir sorundur ve Madde 6 uluslar ötesi çözümleri mümkün kılacaktır. Çünkü atmosfer, emisyon tasarrufunun nerede yapıldığını umursamıyor" dedi. 

COP29 Başmüzakerecisi Yalçın Rafiyev ise şunları söyledi:  “Bugün iklim diplomasisindeki en karmaşık ve teknik zorluklardan birinin kilidini açmış bulunuyoruz. Madde 6'yı anlamak zor, ancak günlük hayatımızdaki etkileri net olacak. Bu, kömür santrallerinin devreden çıkarılması, rüzgar çiftliklerinin kurulması ve ormanların dikilmesi anlamına geliyor. Gelişmekte olan dünyada yeni bir yatırım dalgası anlamına geliyor.”

Bugünkü sonuca zor ulaşıldı. Glasgow ve Şarm El Şeyh COP'ları karbon piyasaları için önemli kurallar, yöntemler ve prosedürler oluşturmayı başarırken, Madde 6'nın nihai yapı taşları çözümsüz kalmıştı. COP29 öncesinde bu müzakereler duraksamış, bu da daha fazla uluslararası iklim işbirliğine giden bu yolun tam olarak işlemesinde maliyetli bir gecikmeye yol açmıştı.

COP29 Dönem Başkanlığı, önceki çok taraflı çıkmazların kilidini açan özel bir yaklaşım uyguladı. Başkanlık, yıl boyunca Taraflar arasında verimli bir etkileşimi teşvik etti ve fikir birliği yaratmak için teknik ve siyasi tartışmalar arasında köprü kurarak ilerleme sağladı.

COP29 hala devam ediyor ve nihai sonuç hala belirsizliğini koruyor olsa da, ülkeler Paris Anlaşması'nın 6. Maddesinde yer alan karbon piyasası mekanizmaları üzerinde nihayet anlaşmaya vardılar 

"Önemli bir dönüm noktası"

Dünya Doğayı Koruma Vakfı (Worldwide Fund for Nature / WWF) Karbon Finansmanı ve Piyasaları Görev Gücü Küresel Lideri Rueban Manokara gelinen aşama konusunda şu değerlendirmelerde bulundu: 

“Paris Anlaşması'nın üzerinden yaklaşık on yıl geçtikten sonra, kalan son maddenin de faaliyete geçmesi için onay aldığını görmek önemli bir dönüm noktasıdır. Anlaşma, 2015'ten bu yana devam eden zorlu müzakereleri yansıtan bir uzlaşmadır, ancak nihayetinde Madde 6 mekanizmalarının nasıl işleyeceği konusunda daha fazla rehberlik sağlanması olumlu. Nihai metin mükemmel olmamakla birlikte, emisyon ticareti ve karbon kredilendirmesini koordine etmeye yönelik uluslararası çabalarda uzun süredir bulunmayan bir açıklık derecesi getiriyor. 

Anlaşma, daha da önemlisi, tarafların bu konuda diyaloğu sürdürmelerini ve kılavuzu iyileştirmeye ve geliştirmeye devam etmelerini sağlıyor. Anlaşmanın, karbon finansmanı için proje tedarik eden devletlere ve kuruluşlara, yerli halklar ve yerel topluluklar da dahil olmak üzere ilgili paydaşlara aktif olarak danışmayı taahhüt ettiğini görmek olumlu. Ayrıca, iklim ve doğa faydalarının tersine çevrilmesini önlemek için denetim organı kapsamındaki çalışmalara öncelik verilmesi sözkonusu. Karbon finansmanının her türünün iklim, doğa ve insanlara fayda sağlaması ve emisyonların azaltılması üzerinde kalıcı bir etkiye sahip olması hayati öneme sahip.  

Hem özel sektörde hem de kamu sektöründe daha fazla oyuncu iklim çözümlerini teşvik etmek için piyasa mekanizmalarından nasıl yararlanılabileceğini araştırdıkça, bu çabaların iklim azaltımı üzerinde somut olumlu etki sağlamasını ve insanlara ve doğaya sağlanan faydaları en üst düzeye çıkarmasını sağlamak için korunakların bulunması kritik önem taşıyor. İyi işleyen bir Madde 6 mekanizması bu açıdan önemil bir araç."