Pandemi gölgesinde 27 Mart Dünya Tiyatro Günü

Uluslararası Tiyatrolar Birliği tarafından 1961 yılında ilan edilen 27 Mart Dünya Tiyatro Günü’nde ulusal ve uluslararası bildiriler yayımlanıyor. İnsanlık tarihinin en eski sanat dallarından biri olan tiyatro sahnelerine ''pandemi gölgesi'' düştü.  

72 yıl önce Devlet Konservatuvarı Tatbikat Sahnesi’nin bir aşaması olarak 1949 yılında “Devlet Tiyatro ve Operası” adıyla kurulan Devlet Tiyatrosu Cumhuriyetin ilk 35 yılında yurt içinde açtığı sahneler ve oyunlarıyla seyircisiyle buluştu. 1939-1940 arasında yazar İbrahim Şinasi’nin  ‘Şair Evlenmesi’, Konservatuvarın okul oyunu olarak öğrencilere ve Bakanlık çalışanlarına oynandı. 11. Ocak 1940 günü seyircilere verilen ilk gösteride oynanan yazar M. Maeterlinck’in ‘Evin İçi’ ve Moliere’in ‘Gülünç Kibarlar’ oyununda amatör nitelikteki bu oyanlarda öğrenciler rol alıyordu.

27 Mart Dünya Tiyatro Günü’nde 1949-1983 Oyunları ve Tatbikat Sahnesi çalışmaları Kültür Bakanlığı kaynaklarına göre şöyle: 

Musiki Muallim Mektebi’nden  kuruluş kanununa  

Devlet Tiyatrosu, Devlet Konservatuvarı Tatbikat Sahnesi’nin bir aşaması olarak 1949 yılında “Devlet Tiyatro ve Operası” adıyla kuruldu.  Devlet Konservatuvarının kuruluşu Musiki Muallim Mektebine dayanıyor. 

1924 yılında Ankara’da kurulan Musiki Muallim Mektebi’nde eğitim yoktu. 1934 yılında “Milli Musiki ve Temsil Akademisi Kuruluşu Kanunu” çıkarıldı. Temsil bölümü 1936 yılına kadar kurulamadığı için temsil kolu “Musiki Muallim Mektebi’nin Temsil Sınıfları” olarak kaldı. 1936 yılında Devlet Konservatuvarı Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak Ankara’da kuruldu.  Tiyatro Bölümü’nün yönetimine getirilen Alman tiyatro sanatçı ve yöneticisi Carl Ebert bu görevi 1947 yılına kadar sürdürdü. 

Bakanlık çalışanlarına ‘Şair Evlenmesi’ 

1939-1940 mevsiminde ‘Şair Evlenmesi’, Konservatuvarın okul oyunu olarak öğrencilere ve Bakanlık çalışanlarına oynandı. 11. Ocak 1940 günü seyircilere verilen ilk gösteride oynanan  ‘Evin İçi’ ve ‘Gülünç Kibarlar’ daha sonra da bir kaç defa yinelendi Amatör nitelikteki bu oyanlarda öğrenciler rol alıyordu. 

1940 yılında ‘Devlet Konservatuvarı Yasası’ çıkarıldı. Konservatuvarı Müzik ve Temsil bölümlerine ayıran yasayla, Temsil Bölümü de Tiyatro, Opera ve Bale bölümlerine ayrıldı. Konservatuvara bağlı bir ‘Tiyatro ve Opera Tatbikat Sahnesi’nin kuruluşu da aynı yasa da yer aldı. 

İlk ücretli oyun başladı 

Tatbikat Sahnesi, 1941 Nisan ayında ‘Otelci Kadın’la ücretli oyunlarına başladı, aynı yıl Konservatuvarın ilk öğrencileri mezun verdi.  Devlet Konservatuvarı, 1943 baharında bir ‘Temsil Bayramı’ düzenleyerek 4yıl boyunca sahnelediği oyunları yeniden oynadı. 1941-47 arasında oyunlar Halkevlerinde ve Konservatuvarda oynanıyordu. 

Devlet Tiyatrosu’nun kuruluşuna kadar süren iki yıla “Tatbikat Sahnesi’nin Geçiş Dönemi’ deniyor. Küçük Tiyatro 1947 yılının sonlarına doğru 27 Aralık günü  Ahmet Kutsi Tecer’in  ‘Köşebaşı’ oyunuyla  açıldı. 1948 yılının 2 Nisan akşamı Büyük Tiyatro, Adnan Saygun’un ‘Kerem Operası’ndan büyük bir bölümü sahneleyerek açıldı Büyük Tiyatro’da düzenli oyunlara bir yıl sonra 2 Nisan 1949 tarihinde ‘Köroğlu’ oyunuyla başlandı. 1940 yılında çıkarılan ‘devlet Tiyatro ve Opera Kuruluş Kanunu’ yürürlüğe girdikten sonra Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanan Devlet Tiyatrosu 1 Ekim 1949 günü iki oyunla perdelerini açtı.  Büyük Tiyatro’da  Goethe’nin ‘Faust’, Küçük Tiyatro’da  Cevat Fehmi Başkut’un ‘Küçük Şehir’ seyirciyle buluştu. 20 Kasım 1949’da ise Devlet Tiyatrosu’nun ilk çocuk oyunu sahneye konuldu.1954- 1955 arasında Çocuk Tiyatrosu Kadro Yönetmeliği’ yürürlüğe girmesiyle çocuk tiyatrosu için yeni ve sürekli bir oyuncu kadrosu oluşturuldu.

 Yurt genelinde sahneler  

1957-1958 arasında Bursa ve İzmir Tiyatroları kuruldu. Bursa Tiyatrosu’nda ‘Üçüncü Selim’ İzmir Devlet Tiyatrosu’nda ‘Hafta Başı’ oyunlarıyla devamlı oyunları başladı. 1971 yılında yerleşik düzenin kurulmasına kadar bu tiyatrolara Ankara’dan gönderilen oyunlar sahnelendi.  Devlet Tiyatrosu’nun beşinci sahnesi Yeni Sahne 4 Ekim 1960’da ‘Caligula’,Altındağ Tiyatrosu 27 Mart 1964’da ‘Merdiven’ oyunuyla  perdelerin açtı. 

1965 yılında Devlet Tiyatroları Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde oluşturulan Kültür Müsteşarlığına bağlandı. 17 Kasım 1974’da Devlet Tiyatroları Kültür Bakanlığı içinde yer aldı. 

İstanbul Devlet Tiyatrosu daha önce değişik etkinliklerde bulunduğu Atatürk Kültür Merkezi (AKM)’nin Konser Salonu’nda 1980-1981 arasında oyunlarını sergiledi. Konser Salonu’nda  8 kasım 1980 tarihinde  ilk oyun ‘Kahvede Şenlik’ oldu. 1982-83  arasında Devlet Tiyatroları’nın Ankara’da Büyük Tiyatro, Küçük Tiyatro, Oda Tiyatrosu, Yeni Sahne, Altındağ Tiyatrosu olmak üzere beş, İstanbul’da Büyük Salon, Oda Tiyatrosu,  Konser Salonu olmak üzere üç, İzmir, Bursa ve Adana’da birer sahnesi bulunuyor.  2 Mart 1989’da Kültür ve Turizm Bakanlıklarının ayrılması nedeniyle Devlet Tiyatroları Kültür Bakanlığına bağlı kuruluşlar arasında yer aldı.