NATO üyeleri savunma harcamalarını artırma kararı aldı

Lahey'de düzenlenen zirvede NATO'ya üye ülkelerin devlet ve hükümet başkanları Rusya'dan gelen tehditler ve ABD Başkanı Donald Trump'ın ısrarı üzerine savunma harcamalarını artırmayı kabul etti. 

Zirve sonrasında yayımlanan bildiride, "Müttefikler 2035 yılına kadar her yıl gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 5'ini savunma ve güvenlik harcamalarına ayırmayı taahhüt etmektedir" ifadesi yer aldı. 

Buna göre, GSYİH'nin yüzde 3,5'i doğrudan savunmaya; yüzde 1,5'i ise savunma ile bağlantılı kışla, demiryolu gibi altyapı harcamalarına aktarılacak. Bugüne kadar NATO'ya üye ülkelerin GSYİH'lerinin en az yüzde 2'sini savunma harcamalarına ayırması öngörülüyordu.

Bildiride, "Yatırımlarımız, caydırıcılık ve savunma, kriz önleme ve yönetimi ile işbirliğine dayalı güvenlik olmak üzere üç temel görevimiz doğrultusunda, ihtiyaç duyduğumuz kuvvetleri, yetileri, kaynakları, altyapıyı, savaşa hazırlıklı olmayı ve dayanıklılığı sağlamamızı güvence altına alacaktır" dendi.

Üzerinde mutabık kalınan plana ilişkin harcama eğilimi ve dengesinin "stratejik ortam ve güncellenmiş yetenek hedefleri doğrultusunda 2029 yılında gözden geçirileceği" kaydedildi. 

Bildiride ayrıca, Ukrayna'ya desteğin devamı konusunda da mutabık kalındığı belirtildi. Bildiride, "Müttefikler, bizim de güvenliğimize katkı sağlayan Ukrayna'ya verilen desteğin egemen ve kalıcı bir taahhüt olduğunu yeniden teyit eder" denildi ve İttifak üyelerinin bu doğrultuda Ukrayna'nın savunma ve savunma sanayisine yapılan doğrudan katkıları da savunma harcamalarına dahil edecekleri kaydedildi. 

Zirveden çıkan bildiride, “transatlantik savunma sanayi işbirliğini hızla genişletme konusunda da ortak taahhüdün bir kez daha teyit edildiği” dile getirilerek, "Ortak güvenliğimizi ilerletmek amacıyla yeni teknolojileri ve yenilik ruhunu kullanmaya kararlıyız. Müttefikler arasında savunma ticaretindeki engelleri ortadan kaldırmak için çalışacak ve savunma sanayi işbirliğini teşvik etmek adına ortaklıklarımızdan faydalanacağız" dendi.

Beş maddeden oluşan bildirinin son maddesinde ise 2026 yılındaki NATO Liderler Zirvesinin Türkiye'de yapılacağı belirtildi. 

5’inci madde tartışması

Müttefiklerin 2035'ten itibaren gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 5'ini savunma ve güvenliğe ayırmayı taahhüt etmesi ABD'de ikinci Trump döneminde ittifakta kopma oluşabileceğine ilişkin kaygıları şimdilik bertaraf etmiş oldu. 

Müttefikler yüzde 5 hedefinde ısrarcı olan Trump'tan, bu adım karşılığında NATO Antlaşması'nın 5’inci maddesine olan bağlılığını açıkça ifada etmesini bekliyordu. Söz konusu madde, bir üyeye saldırının tüm ittifaka yapılmış sayılacağına ve kolektif savunma yükümlülüğüne işaret ediyor.

Daha önce bu maddeye ilişkin tartışma yaratan açıklamalarda bulunan ABD Başkanı, NATO Liderler Zirvesinde müttefiklere dolaylı bir destek sözü vererek, ABD'nin "dünyadaki en iyi müttefik olduğunu" ve bunu dört yıl boyunca sürdüreceğini söyledi. 

Trump için mi, Rusya'ya karşı mı?

Almanya Başbakanı Friedrich Merz, "tarihî" olarak nitelendirdiği zirveden çıkan yüzde 5 kararının Trump için değil, Rusya tehdidine karşı alındığını belirterek, Rusya yalnızca Ukrayna'yı tehdit etmiyor, aynı zamanda kıtamızın tüm barış ve politik düzenini tehdit ediyor" dedi.

Trump'ın yayımladığı özel mesajla gündeme gelen NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ise, ABD Başkanının baskısı olmasaydı bu hedef yükseltmesinin olamayacağını söyledi. Rutte, Trump'ın on yıllardır hiçbir ABD Başkanının başaramadığını başardığını kaydetti.

Ukrayna kenarda kaldı

Rutte'nin İttifak'ın birliği konusunda şüpheye mahal olmadığına yönelik ifadelerine karşın Ukrayna meselesi, NATO'nun ortak duruşunun sınırlarını bir kez daha ortaya koydu. 

Kiev'e kararlı biçimde destek veren Avrupalı müttefikler Rusya'ya yönelik baskının artırılmasını talep ediyor. Yaptırımların ABD ekonomisine zarar verdiğini savunan Trump ise açık bir şekilde taraf olmaktan kaçınıyor. 

NATO zirvesinde, önceki yıllardan farklı olarak, Ukrayna savaşı özel bir oturum konusu olmazken bildiride Ukrayna'ya destek muğlak bir ifadeyle sınırlı kaldı. 

Geçen  yıl, NATO, Ukrayna'ya 40 milyar avroluk yardım sözü vermiş ve Kiev'i "geri döndürülemez bir şekilde NATO üyeliğine giden yolda destekleyeceğini" beyan etmişti. Ukrayna açısından kritik öneme sahip bu ifade bu yılki bildiriden tamamen çıkarıldı.

Bu arada, Kiev'e yapılacak askeri yardımların NATO savunma harcamaları kapsamına alındığının yazılı teyidi Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski için önemli bir teminat olarak değerlendiriliyor.