TBMM Başkanlığı'nı üstlenecek 30. isim bugün belirlenecek

TBMM bugün yapılacak birleşimlerle yeni başkanını seçecek. Bugün seçilecek aday TBMM Başkanlığı'nı üstlenen 30. isim olacak. 

Seçimde en güçlü aday AK Parti İstanbul Milletvekili Numan Kurtulmuş olarak görülüyor. Kurtulmuş, seçilmesi halinde AK Parti döneminde TBMM Başkanlığı'nı üstlenen 9. isim olacak.

TBMM Başkanlığı için "bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenin görev süresi iki, ikinci devre için seçilenin görev süresi üç yıldır" kuralı bulunuyor. 

Başkan seçiminin gizli oyla yapılması gerekiyor. İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki (400) ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu (301) aranıyor. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılıyor; dördüncü oylamada en fazla oy alan üye başkan seçiliyor. Başkan seçimi aday gösterme süresinin bitiminden itibaren beş gün içinde tamamlanması da gerekiyor. (TBMM İçtüzüğü Md. 10)

TBMM başkanları

TBMM'nin Kurucu Başkanı Mustafa Kemal Atatürk oldu. Meclisin açıldığı 23 Nisan 1920'den Cumhuriyet'in ilan edildiği 29 Ekim 1923 arasında Meclis'i yönetti. Mustafa Kemal iki kez bu göreve seçildi. Sonucun ilk turda belirlendiği bu seçimlerin ilkinde katılan 120 üyeden 110'unun, ikinci seçimde ise katılan 197 üyeden 196'sının oyunu alan Mustafa Kemal başkanlığı üstlendi. Kurtuluş Savaşı döneminin en ağır koşullarının yaşandığı bu bir zaman diliminde bu görevi üstlenen Mustafa Kemal, ulusal mücadelede ''başkomutan'' sıfatını da yine Meclis onayıyla üstlenmişti. 

Daha sonraki süreçte seçilen TBMM Başkanları arasında en uzun süre görev yapan, dördüncü başkan Abdülhalik Renda oldu. 1 Mart 1935'de seçilen Renda 11 yıl 5 ay süreyle TBMM Başkanlığı yaptı. Renda'dan sonra en uzun süre başkanlık yapan ise yaklaşık 10 yıl süreyle bu görevi yürüten üçüncü Başkan Kazım Özalp. Başkanlık koltuğunda en kısa süre oturan ise 2.5 ay görev yapabilen İsmet Sezgin oldu.

1961 Anayasası ile getirilen düzenlemeyle dört yıllık yasama döneminde iki kez Başkan ve Başkanlık Divanı için seçim yapılması uygulamasına başlandı.

1961-1980 arasında görev yapan başkanlardan Fuat Sirmen, Sabit Osman Avcı, Kemal Güven ve Cahit Karakaş ikişer kez TBMM Başkanlığı'na seçilirken, Ferruh Bozbeyli üç kez seçilen ilk başkan oldu. 1982 Anayasası ile seçim dönemi 5 yıla çıkarıldıktan sonra da Necmettin Karaduman, Hüsamettin Cindoruk ve Bülent Arınç bu göreve ikişer kez seçildiler. Yıldırım Akbulut bu dönemde üç kez TBMM Başkanlığı görevini üstlendi. Akbulut, Bozbeyli'den sonra TBMM Başkanlığı'na üç kez seçilen ikinci isim oldu.

TBMM Başkanlığı seçimi koalisyonlar döneminde uzun süren turlar sonucunda yapılabildi. Adalet Partisi'nin tek başına iktidara geldiği 1965 ve 1969 seçimlerinden sonraki dönemler dışında TBMM Başkanlarını belirlemek için çok sayıda tur yapılmak zorunda kalındı. Fuat Sirmen 1961'de 9'uncu 1963'de 14'üncü turda gerekli oy çoğunluğuna ulaşırken, 1970'de Sabit Osman Avcı 36'ıncı, 1973'de Kemal Güven 27'inci, 1975'de 48'inci, 1977'de de Cahit Karakaş 38'inci tur sonunda Meclis Başkanı seçilebildi.

Başka görev üstlenenler 

TBMM'nin ilk başkanlığı görevini üstlenen Mustafa Kemal Atatürk, bu görevi Cumhuriyetin ilanı ve Cumhurbaşkanlığına seçilmesiyle bıraktı. Türkiye'nin ilk cumhurbaşkanı olan Atatürk, 10 Kasım 1938'de hayata gözlerini yumduğu tarihe kadar da bu görevde kaldı. Atatürk, TBMM Başkanlığının yanı sıra Cumhurbaşkanı seçilen tek kişi oldu.

TBMM Başkanlığı yapan isimlerden Ali Fethi Okyar (3. Hükümet), Şükrü Saraçoğlu (13. ve 14. Hükümetler), Yıldırım Akbulut (47. Hükümet) başbakanlık görevlerinde de bulundular. 

Siyasi yelpaze

TBMM Başkanlığı seçiminde çok partili siyasal yaşama geçinceye kadar görev yapan isimler dönemin tek partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi üyesi idiler. 1950'de görevi üstlenen DP'li Refik Koraltan ile bu durum değişti. 

TBMM Başkanlığına seçilenlerin mensup oldukları partiler şöyle:

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP): Fethi Okyar, Kazım Özalp, Abdülhalik Renda, Kazım Karabekir, Fuat Cebesoy, Şükrü Saracoğlu, Fuat Sirmen, Kemal Güven, Cahit Karakaş, Hikmet Çetin,

Demokrat Parti (DP): Refik Koraltan

Adalet Partisi (AP): Ferruh Bozbeyli, Sabit Osman Avcı

Doğru Yol Partisi (DYP): İsmet Sezgin, Hüsamettin Cindoruk

Anavatan Partisi (ANAP): Necmettin Karaduman, Yıldırım Akbulut, Kaya Erdem, Mustafa Kalemli

MHP: Ömer İzgi. 

Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti): Bülent Arınç, Köksal Toptan, Mehmet Ali Şahin, Cemil Çiçek, İsmet Yılmaz, İsmail Kahraman, Binali Yıldırım, Mustafa Şentop 

TBMM Başkanları ve görev süreleri

Bugüne kadar görev yapan TBMM Başkanlarının isimleri görev süreleri, seçildikleri tur ve bu turda verilen oylara ilişkin bilgiler şöyle:  

Darbe dönemleri

Öte yandan, 27 Mayıs ve 12 Eylül askeri darbeleri döneminde TBMM lağvedildi ve parlamenter sisteme ara verildi. Bu dönemler TBMM çalışmalarının kesintiye uğradığı dönemler olarak tarihe geçti. Ancak, darbe yönetimlerince belirlenen bir yapı da bulunuyordu. 

27 Mayıs darbesinden sonra oluşturulan Temsilciler Meclisi'nde (9 Ocak 1961-26 Ekim 1961) başkanlık görevini Kazım Orbay üslendi. 12 Eylül döneminde kurulan Danışma Meclisi'nde ise başkanlık koltuğunda Sadi Irmak oturdu. (27 Ekim 1961-4 Aralık 1983) Sadi Irmak, 38. Hükümet'te de başbakanlık görevini üstlenmişti.