CHP raporunda 'her alanda demokratikleşme' istendi

CHP'nin Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu çalışmaları kapsamında hazırladığı rapor tamamlandı. Raporda "her alanda demokratikleşme" istendi. 

Toplam 53 sayfadan oluşan rapor CHP'nin Demokratikleşme Paketi raporunda yer alan öneri ve düşüncelerin genişletilmiş formatı niteliğinde. Raporda yer alan öneriler satırbaşlarıyla şöyle:  

"-Anayasa Mahkemesi’nin iptal ettiği hükümlerin hiçbir değişiklik yapılmaksızın yeniden kanunlaşması uygulamasına son verilmelidir."

'-Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile Anayasa Mahkemesi tarafından verilen hak ihlali kararının gereğini yerine getirmeyen hâkim ve savcılar hakkında Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından derhal disiplin soruşturması açılmalı ve bu hâkim ve savcılar meslekten men cezası ile cezalandırılmalıdır."

"-Demokratikleşme, toplumsal sorunların eşit yurttaşlık temelinde çözümü için elzemdir. Bu kapsamda; Kürt sorununda kalıcı çözüm, terörün sona ermesiyle birlikte eşitlikçi, katılımcı, demokratik bir siyasi ve toplumsal düzenin kurulmasıyla sağlanacaktır."

İfade özgürlüğü ve terör tanımı

"-İfade özgürlüğünün sınırlanmasında cebir ve şiddet içeren eylemleri övme ve bunları alenen teşvik dışında, hukuki belirlilik ilkesine aykırı ölçütlere başvurulmamalıdır. Terör ve örgüt üyeliği tanımı, açık ve herkes tarafından ortak bir şekilde anlaşılacak netlikte ve toplumsal tam bir mutabakat sağlanarak gözden geçirilmelidir."

"-Terör örgütü üyeliği kanunda çok açık ve belirli unsurlarla düzenlenmeli, ifade özgürlüğü kapsamında olan açıklamaların uygulamada suç sayılmasına yol açan ya da mahkemelere çok geniş takdir yetkisi tanıyan tüm düzenlemeler yürürlükten kaldırılmalıdır."

"-Etki ajanlığı gibi dünyada antidemokratik yönetimler tarafından muhalefeti baskılamak için kullanılan ve hukuki belirlilik ilkesine aykırı olan kanun teklifleri kalıcı olarak gündemden kaldırılmalıdır."

"-Hemen her toplumsal olayda yayın yasağı kararı verilmesinin, haber ve içeriklerin erişime engellenmesinin önüne geçilecek yasal düzenlemeler yapılmalıdır."

"-Bu konuda Anayasa Mahkemesi’nin aldığı kararlar, yeni uygulamalar dikkate alınmalıdır. Bu kapsamda uluslararası ifade özgürlüğü standartları dikkate alınmalı, idari makamların yargı yetkisini kullanmasının önüne geçilmelidir."

DMM yeniden düzenlenmeli

"-Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (DMM) kurulmuş ve fakat DMM, dezenformasyonla mücadele faaliyetinden çok yürütme organının ve siyasal iktidarın propagandasının yapıldığı bir organ hüviyetini kazanmıştır."

"-Bu merkezin kapatılması ve dayanak düzenlemenin ilga edilmesi gerekmektedir."

"-Bu idari yapının, TBMM’de grubu bulunan her siyasi parti grubunun eşit temsiline dayalı olarak önerecekleri uzman kişilerden meydana gelmesine ve üye tamsayısının ¾’ü ile karar verebileceği bir biçimde kuruluş ve görevleri düzenlenmelidir."

Basın ve hak arama

"-RTÜK’ün iktidarı eleştiren yayınları nedeniyle televizyon kanallarına uyguladığı idari yaptırımlar, para cezaları ve yayın durdurma kararlarının önüne geçilmelidir."

"-Meslek örgütlerinin gazeteci olarak kabul ettiği isimlere yönelik akreditasyon uygulaması tüm çalışma alanlarında derhal kaldırılmalıdır. Gazetecilerin yalnızca gazetecilik faaliyetleri sebebiyle Cumhurbaşkanına fiili saldırı ve halkı yanıltıcı bilgi yayma suçundan yargılanması söz konusu olmamalı, tutuklu gazeteciler derhal serbest bırakılmalıdır."

"-2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Hakkında Kanun, Anayasaya aykırı sınırlamalardan arındırılarak yeniden düzenlenmelidir."

"-Grev yasaklarına son verilmeli, çalışanların örgütlenme, grev ve toplu sözleşme hakları Uluslararası Çalışma Örgütü kurallarına uygun olarak korunmalıdır. Emek örgütlerinin sosyal diyalog ve karar mekanizmalarındaki varlığı güçlendirilmeli ve etkileri artırılmalıdır.

Seçimler ve Hazine yardımı

"-Cumhurbaşkanı seçimlerinde adayların seçim çalışmalarını yürütmeleri için ödenmek üzere hazine yardımı öngörülmelidir."

"-Siyasi partilere yapılacak hazine yardımının yalnızca yıllık olarak ödenmesi gerekir."

"-Siyasi partilere devlet yardımının tüm siyasi partileri kapsayacak şekilde adil bir hale getirilmesi gereklidir. Hazine yardımı alabilmesi için siyasi partilerin son milletvekili genel seçimlerinde geçerli oyların en az yüzde 1 oy alması kuralı getirilmelidir."

"-Seçim yargısı bakımından 2022 yılında 7393 sayılı Kanunla 298 sayılı Kanun’da yapılan düzenlemelerle il ve ilçe seçim kurullarında görev alan hâkimlerin kıdem esası yerine, ad çekme usulüyle belirlenmesi yönteminin esas alınması nedeniyle seçim yargısının siyasallaşmasının önü açılmıştır. Bu nedenle yasal değişiklik yapılarak kıdem esasına dönülmelidir."

"-TBMM’de de çoğulcu ve katılımcı bir demokrasiyi tesis etmek ve parlamenter denetimin etkinliğini artırmak amacıyla İnsan Hakları İnceleme Komisyonu, Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu ile Dilekçe Komisyonlarının başkanlıklarının muhalefete bırakılması yerinde olacaktır."

OHAL dönemi uygulamaları

"-Olağanüstü hal döneminden kalan tüm uygulamalar sonlandırılmalı, vatandaşlarımızın mağduriyetleri evrensel hukuk ilkelerine göre giderilmelidir."

"-Olağanüstü hal döneminden kalan uygulamalar kaldırılırken, tüm işlemlere karşı yargı yolu açık ve etkili bir hale getirilmelidir."

Kürt sorununun çözümü

"-Kürt sorununun sadece güvenlik politikaları ve terörle mücadele düzenlemeleri ele alınarak çözülemediği görülmüştür. Türkiye’de Kürt sorununun çözümü gerçek bir demokrasinin inşasından bağımsız düşünülemez."

"-Demokratikleşme için gerekli kanuni düzenlemelerin yapılması kadar, mevcut kanunların uygulamasındaki hukuk dışı yaklaşımların terk edilmesi ve anayasa ihlallerine son verilmesi hayati önemdedir."

"-Geçmişte yaşanan acı ve travmaları hatırlatan isimleri taşıyan; meydan, bulvar, cadde, yol, sokak, park ve benzeri alanlar ile kamu kurum ve kuruluşlarına ait işletme, tesis, bina ve benzeri tüm yapıların ve kışlaların tespit edilmesi ve bu isimlerin değiştirilmesi amacıyla TBMM’de bir araştırma Komisyonu kurulmalıdır."

"-Adları değiştirilen köy, bucak, ilçe ve diğer yerleşim yerleriyle coğrafi yerlerin eski adlarının, yeni adlarıyla birlikte kullanılabilmelidir."

"-Dersim olaylarının tüm boyutlarıyla araştırılması için Dersim arşivlerinin devletin ilgili tüm kurumlarından alınıp, TBMM’de toplanarak halka ve araştırmacılara açılması sağlanmalıdır."

"-21 Mart günü, Nevroz Bayramı olarak resmî tatil ilan edilmelidir."

"-Bir kanun ile eski Diyarbakır Cezaevi’nin 'İnsan Hakları ve Demokrasi Müzesi'ne dönüştürülmesi sağlanmalıdır."

"-Koruculara kamuda başka alanlarda istihdam olanağı getirilerek koruculuk sisteminin kaldırılması sağlanmalıdır."

"- Boşaltılan yerleşim yerleri nedeniyle mağdur olan vatandaşlara yardım yapılmasını öngören 17/7/2004 tarihli ve 5233 sayılı Kanunun yeniden düzenlenerek, mağduriyetlerin giderilmesi ve köye dönüşlerin önünün açılması sağlanmalıdır."

"- Ülke güvenliği için gerekli olmayan mayınlı arazilerin temizlenip, yoksul köylüye tarımsal faaliyetler için tahsis edilmelidir."

"-Faili meçhul cinayetlerde zamanaşımı kaldırılmalıdır."

Yerelde demokratikleşme

"-Belediyelere kayyım atanmasına ilişkin olağanüstü hâl kalıntısı yasal düzenleme derhal yürürlükten kaldırılmalı, bu kapsamda 11 siyasi partinin TBMM Başkanlığına sunmuş olduğu ortak kanun teklifi gündeme alınmalıdır."

"-Mahalli idareler sisteminde kamu yönetiminin bütünlüğü ve yerel yönetimlerin güçlendirilmesi esas alınmalıdır."

"-Afet gibi olağanüstü haller dışında yerel yönetimlerin yetki alanlarına giren ve onları devre dışı bırakarak bakanlıklara ve kamu kurumlarına yetki devrini düzenleyen yasal düzenleme ve yürütme işlemlerine son verilmelidir."

"- Merkezi yönetim bütçesinden yerel yönetimlere ayrılan pay artırılmalı ve yerel yönetimlere yükümlülükleriyle orantılı bir kaynak sağlanmalıdır."

"- Belediyelerin, uhdesinde bulunan, müze ve kültür merkezi olarak kullanılan vakıf malları üzerindeki tasarruf yetkisi korunmalıdır."

"-Enerji tesislerinin ruhsat başvurularının değerlendirilmesine yönelik yetki ile çevresel etki değerlendirmesi yapma yetkisi belediyelere tekel olarak tanınmalı ve bakanlıkların bu konulardaki yetkileri kaldırılarak idari yapıda oluşan ikilik engellenmelidir."

Yargıda demokratikleşme

"-Mevzuatımızda yer alan adli kontrole ve tutuklamaya yönelik hükümler, kişi hürriyeti ve güvenliği hakkını önceleyecek biçimde kaleme alınmalıdır."

"-Tutuklama koruma tedbirinin adil bir biçimde uygulanabilmesi için daha üst bir hapis cezası sınırı belirlenmelidir."

"-Seçimle gelinen bir kamu görevinde bulunanlar hakkında yürütülen davaların kovuşturma evresinde açık duruşmanın, ilgili mahkemenin kararıyla Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu tarafından veya internet ortamında yayınlanması" sağlanmalıdır. 

"-Gerek AYM gerek AİHM kararları hiçbir gecikmeye sebep olmayacak biçimde yerine getirilmelidir."

"-Gizli tanıkların ifadeleri, adil yargılanma hakkı, savunma hakkı ve çelişmeli yargılama ilkelerine aykırı olarak savunma tarafından sorgulanamamakta, bu ifadeler somut delillerle desteklenmemekte ve yargılamada şeffaflık ilkesi zedelenmektedir. Adil yargılanma hakkının bu şekilde ihlaline son verilmeli, Anayasa Mahkemesi kararları uygulanmalıdır."

"-Hakkında soruşturma veya kovuşturma açılmış olan kişilerin aile yakınlarının gözaltına alındığı ya da tutuklandığı örnekler de bulunmaktadır. Yargıtay içtihadına aykırı olarak istenilen ifadeye ulaşılana dek birden fazla kez ifade alınması, maddi gerçeğe ulaşılması amacının önüne geçmektedir. Hukuk dışı tüm bu uygulamalara derhal son verilmelidir."

"-Olağanüstü hâl kapsamında kabul edilen düzenlemeler olağan döneme entegre edilerek savunma hakkının kısıtlanmasına yol açmıştır. Olağanüstü hâl rejimlerini sonlandırdığını iddia eden iktidar, olağan hukuk rejimini istisnaların kural olduğu bir rejime dönüştürmüştür."

"- Anayasa Mahkemesi, dosyaya erişim hakkına getirilecek kısıtlamaların kesinlikle gerekli olduğuna dair yeterli bir gerekçenin ortaya konulmasını yerleşik içtihadıyla zorunlu kılmıştır."

"- Hükümlünün yargılamasını yapıp onun hakkında hüküm kurmak görevi bağımsız mahkemelere ait olduğuna göre infaz sürecinde hükümlünün iyi halli olmadığına dair idari bir tespitin denetlenmesi de yargısal merciler tarafından yapılmalıdır."

"-Siyasi yargılamalarda başsavcılıkların yetki gaspı ve çifte standart sonlandırılmalı, yasama sorumsuzluğu ve ifade özgürlüğü kapsamında tazminat davaları da dahil olmak üzere parlamenterlere yönelik yargı tacizinden derhal vazgeçilmelidir."

"-Mesleki ilkelere riayet edilebilmesi için hâkim ve savcıların yasama organından ve özellikle de yürütme organından bağımsızlaşması zaruret arz etmektedir."

"-Hâkim ve savcıların bağımsızlığı esası gereğince Cumhuriyet savcılarının hukuka ve hukuka uygun kendi vicdani kanaatlerine göre karar verebilmesi yasal olarak sağlanmalıdır."

Görevliye hakaret suçu yeniden düzenlenmeli

"-Cumhurbaşkanına ve kamu görevlisine hakaret suçları yürürlükten kaldırılmalı, genel anlamda ise hakaret suçu yeniden düzenlenerek bu suça hürriyeti bağlayıcı ceza yerine adli para cezası öngörülmeli ve şikayete bağlı soruşturma esası benimsenmelidir."

"-Nefret saiki ile işlenen suçlara ve nefret söylemlerine ilişkin gerek maddi hukuka gerekse bu suçların takibatına ilişkin usul hukukuna dair kuralları içeren gerçek anlamda bir 'Nefret Suçları Kanunu' yürürlüğe konulmalıdır."

İstanbul Sözleşmesi yürürlüğe konulmalı

"-Nefret suçlarının zamanaşımına uğramamalı ve para cezasına çevrilememelidir."

"-Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Birleşmiş Milletlerin ulusal insan hakları kuruluşlarına dair Paris İlkeleri doğrultusunda yeni bir yapıya kavuşturulmalıdır."

"-İstanbul Sözleşmesi yeniden yürürlüğe konulmalıdır.

"-Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’da yer alan koruyucu ve önleyici tedbirlerin uygulanmasında sistematik sorunlar giderilmelidir."

"-Çocukların Cinsel Suistimal ve Cinsel İstismara Karşı Korunmasına İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi (Lanzarote Sözleşmesi) etkili bir şekilde uygulanmalıdır."

İnfazda adeletin sağlanması 

"-Denetimli serbestlik ve koşullu salıverme kurumlarının etkili bir yapıya kavuşturulması, infazda adaletin gerçekleşmesi ve tutarlı bir düzenlemenin yapılabilmesi için tüm siyasi partilerin katılacağı, gerçek verilerin ve uzman görüşlerinin değerlendirileceği bir süreç tanımlanmalıdır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları bu sürece dayanak olmalıdır."

"-İnfaz işlemlerinin, tüm hükümlü grupları ve toplum kesimleri için eşitlikçi ve adil bir temele dayandırılması gerekir."

Cemevlerine ibadethane statüsü talebi

"-Herkesin ayrımcılıktan uzak bir şekilde kendisini özgürce ifade edebilmesi ve devletin inançlara karşı tarafsız olduğu bir düzenin hayata geçirilmesi için cemevleri ile ilgili yasal düzenlemeler yapılmalı, cemevlerine ibadethane statüsü tanınmalıdır."

"-Kültür Bakanlığı’na bağlı Alevi - Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı kapatılmalıdır. Göstermelik kurumlara değil, gerçekleştirilebilir uygulama ve reformlara ihtiyaç vardır."

"-Madımak (oteli)... bir utanç müzesi haline getirilmelidir."

"-10 Muharrem günü resmî tatil olmalıdır."

Mülakat ve liyakat

"-Samu personeli seçme sürecinde son yıllarda pek çok problemin yaşandığı yazılı sınav güvenliğini sağlayacak önlemler alınmalı ve özellikle ayrımcı uygulamaların kaynağı olan ve kötüye kullanılan mülâkat yöntemine son verilmelidir."

"-Görevde yükselmede objektif kriterler ve ehliyet liyakati esas alan alternatif yöntemler oluşturulmalıdır."

"- Özellikle subaylarımızın, astsubaylarımızın, uzman çavuşlarımızın, sözleşmeli erlerimizin, güvenlik korucularımızın ve ilgili tüm kolluk kuvvetleri personelinin mali, sosyal ve özlük haklarının günün koşullarına uygun şekilde düzenlenmesi, hem adaletin hem de devletin onlara karşı sorumluluğunun gereğidir."

Eğitimde eşitlik

"-Eğitim politikamızın temel amacı, her çocuğun nitelikli eğitime ücretsiz ve eşit erişimini sağlamak olmalıdır."

"- Öğretim programları laik, bilimsel, çağdaş ve tarafsız ilkeler doğrultusunda, öğrencilerin eleştirel düşünme, problem çözme, yaratıcılık, dijital okuryazarlık ve sosyal-duygusal becerilerini güçlendirecek şekilde düzenlenmelidir."

"-Eğitim sisteminin başat amacı sosyal eşitsizlikleri ortadan kaldırmak ve toplumsal adaleti güçlendirmek olmalıdır"

"- Millî Eğitim Şûrası ile ilgili yeniden bir mevzuat çalışması yapılmalı ve tüm paydaşların şuraya katılması ve şura kararlarının, önemi ve önceliğine göre Uygulama Programına alınması sağlanmalıdır."

"-Zorunlu olan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin içeriği Dinler Tarihi ve Din Sosyolojisi olarak yeniden oluşturulmalı, dersin içeriği tüm inanç gruplarının üstünde bilgi vermeyi önceleyen bir dille hazırlanmalı ve din kültürünün yanı sıra yerel, genel ve evrensel ahlâk ilkelerinin karşılaştırmalı olarak öğretimine yer verilmekle sınırlandırılmalıdır."

Ekonomide demokratikleşme

"-Türkiye’de demokratik parlamenter rejimi ortadan kaldıran 16 Nisan 2017 referandumu ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmiş ve Türkiye’nin, Cumhuriyet tarihi boyunca elde ettiği demokratik, anayasal ve kurumsal birikimlerinin önemli bir bölümü kaybedilmiştir."

"-Siyasi irade üzerinde hiçbir sınırlama kabul etmeyen yeni yaklaşım kamuda akılcılığı, nesnelliği ve bilimsel yöntemleri de dışlamaktadır."

"-Oluşan tahribatın giderilmesi için ilk aşamada ekonomide demokratikleşme adımı altında bazı adımların atılması ve ekonomiye yön veren kurumların örgütlenme ve işleyiş yapılarında iyileştirme adımlarının atılması zorunlu görülmektedir."

"-Kesin Hesap Kanunu Teklifleri Plan ve Bütçe Komisyonunda tam anlamıyla görüşülememekte ve bunun sonucunda da gerektiği gibi denetlenememektedir."

"-Oluşan bu sakıncaların giderilebilmesi için Kesin Hesap Kanun Tekliflerinin, başkanı muhalefet partilerinden seçilmiş ayrı bir Kesin Hesap Komisyonunda görüşülmesini sağlayacak bir yasal düzenlemenin yapılması uygun olacaktır."

"-Merkez Bankası Kanununda yapılacak değişiklikle başkan ve diğer üst düzey yöneticilerinin atanma süreçlerinin; yeterliliği, liyakati, şeffaflığı ve hesap verebilirliği esas almasını, beş yıllık süre ile kesintisiz olarak görev yapmalarını ve TCMB Kanununda yer almayan bir gerekçeyle görevden alınamamalarını temin edecek düzenlemelerin yapılması gerekmektedir."

"-Düzenleyici ve denetleyici kurumların idari ve mali özerkliklerini sağlamak üzere bu kurumların kurul başkan ve üyeliklerine yapılacak atamaların TBMM tarafından ve siyasi parti grupları ile bağımsızların Meclis’teki sayıları oranında yapılması uygun olacaktır."

"-Anayasal bir kurum olarak öngörülen Ekonomik ve Sosyal Konsey’in işlevine uygun olarak yasal dayanağa kavuşturulması, kapsamının katılımcı bir yaklaşımla belirlenmesi ve konseyin işlevsel hale getirilmesi gerekmektedir."

"-TMSF’nin asli işlevine döndürülmesi ve kendisine Bankacılık Kanunu dışında verilen kayyımlık, şirket yönetimi, devri, tasfiyesi, satışı vb. görevlerin sona erdirilmesini sağlayacak düzenlemelerin yapılması gerekmektedir."

"-Mevzuatta gerekli iyileştirmelerin yapılması ve MASAK’ın mali kaynakları ile personel ve bilişim alt yapısının güçlendirilmesi gerekmektedir."

"-Bir kamu denetimi olan vergi incelemesinin, siyasi iktidarın muhaliflerine ve iş dünyasına karşı silah olarak kullanılmasının önüne geçilmesini sağlamak üzere, vergi denetim mekanizmasının örgütlenmesi dahil- tüm unsurlarıyla gözden geçirilmesi ve gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir."

"-Kamu alımları ve ihalelerde rekabeti ortadan kaldıran, ihaleyi istisna, keyfiliği kural haline getiren, yolsuzluk kapısını açık tutan istisna ve muafiyet hükümlerinin kaldırılması ve Kamu İhale Kanunu’nun AB normlarına uygun olarak yeniden düzenlenmesi gerekmektedir."

Raporun tam metni: https://chp.org.tr/yayin/cumhuryet-halk-partsnn-mlli-dayanisma-kardeslk-ve-demokras-komsyonuna-sunulan-raporu/Open