Gazze'de açlık tehlikesi ve bölgesel çatışma riski artıyor

Yemen'deki İran destekli Husi milislerinin Amerikan hava saldırılarına karşılık verme tehdidi ve üst düzey bir BM yetkilisinin Gazze'de açlık tehdidi uyarısı bölgedeki insani krizin derinleşeceği kaygısını yarattı.  

Kızıldeniz'deki bir savaş gemisinden fırlatılan bir Amerikan füze saldırısı Cumartesi günü erken saatlerde Yemen'in başkenti Sana'nın dışındaki bir radar istasyonunu vurdu. Bu tek saldırı, Husilerin dünyanın en işlek nakliye yollarından biri olan Kızıldeniz'deki ticari gemilere yönelik saldırılarını caydırmak amacıyla ABD öncülüğünde Yemen'in kuzey ve batısında 30'a yakın noktaya düzenlenen çok daha geniş çaplı saldırılardan yaklaşık 24 saat sonra gerçekleşti.

Husi yetkililer son saldırıyı geçiştirmeye çalışarak bunun saldırıları sürdürme kabiliyetleri üzerinde çok az etkisi olacağını söylediler. Amaçlarının Gazze'ye insani yardımı engellediği için İsrail'i cezalandırmak olduğunu belirten Yemenli analistler, krizin Husilere kendi ülkelerinde artan eleştiriler karşısında dikkatlerini dağıtma fırsatı da verdiğini söylüyor. 

New York Times’in haberine göre, iki ABD'li yetkili, 150'den fazla hassas güdümlü mühimmatla 60'tan fazla füze ve insansız hava aracı hedefini vurduktan sonra bile, ABD liderliğindeki hava saldırılarının Husilerin çoğu mobil platformlara monte edilmiş ve kolayca hareket ettirilebilen veya gizlenebilen saldırı kabiliyetinin yalnızca yüzde 20 ila 30'una zarar verdiği veya yok ettiği konusunda uyardı.

Adları açıklanmayan yetkililer, ABD'li analistlerin potansiyel Husi hedeflerini belirlemek için acele ettiklerini ancak bunu yapmanın zor olduğunu söyledi. Batılı istihbarat kurumlarının son yıllarda Husilerin hava savunmaları, komuta merkezleri ya da mühimmat depoları hakkında veri toplamak için kayda değer bir zaman ya da kaynak harcamadığını belirtiyorlar.

En büyük acıyı siviller çekiyor

Hava saldırılarından kaynaklanan en büyük riski, yoksul ulusları yıllardır süren iç savaşın altında ezilen ve şimdi 20 aylık kırılgan ateşkesi tehlikeye atan yüksek riskli bir çatışmayla karşı karşıya olan sıradan Yemenliler taşıyor.

Yaklaşık 21 milyon Yemenli ya da nüfusun üçte ikisi, Birleşmiş Milletler'in dünyanın en kötü insani felaketlerinden biri olarak nitelendirdiği ve şu anda Gazze'nin de paylaştığı şüpheli bir ayrıcalıkla, hayatta kalmak için yardıma muhtaç durumda.

BM'nin en üst düzey yardım yetkilisi Martin Griffiths, Cuma günü Güvenlik Konseyi'ne yaptığı açıklamada, üç aydır devam eden İsrail kuşatmasının en ağır şekilde vurduğu kuzey Gazze'de cesetlerin yollara bırakıldığını ve açlık çeken bölge sakinlerinin "hayatta kalmak için bulabildikleri her şeyi aramak üzere" yardım kamyonlarını durdurduğunu söyledi. Gazze'de açlık riskinin "gün geçtikçe arttığını" söyleyen Griffiths, bölgeye yardım götüren insani yardım konvoylarına izin verilmemesi ve tekrarlanan gecikmeler nedeniyle İsrail'i suçladı.

Bir BM sözcüsünün Perşembe günü yaptığı açıklamaya göre, 1 Ocak'tan bu yana Gazze'nin kuzeyine gıda, ilaç ve diğer temel malzemeleri götürmesi planlanan 21 konvoydan sadece üçü İsrail'den bölgeye giriş izni alabildi. Gazze'nin güneyinde, sınırlı saatlerde açık olan iki sınır kapısı yakınında daha fazla malzeme dağıtıldı, ancak yardım çalışanları Gazzeli sivillere anlamlı bir şekilde yardım etmek için bundan çok daha fazlasına ihtiyaç olduğunu söylüyor.

Yetkililer, Hamas tarafından tutulan İsrailli rehinelere reçeteli ilaç gönderilmesi karşılığında İsrail'in Gazze'ye daha fazla ilaç girmesine izin vermesi önerisi üzerine Katar'ın arabuluculuk yaptığını söyledi.

Uzmanlar, Birleşmiş Milletler'e bağlı bir kuruluşun 20 yıl önce aşırı açlığı ölçmeye başlamasından bu yana Gazze'de açlık riski altında yaşayanların oranının hiçbir yerde olmadığı kadar yüksek olduğunu söylüyor. Akademisyenler, dünyanın savaşta bu ölçekte bir gıda yoksunluğuna nesiller boyunca tanık olmadığını söylüyor.

Gazze’deki insani kriz büyüyor

Griffiths, kış mevsiminin sert ve soğuk geçmesinin hayatta kalma mücadelesini daha da şiddetlendirdiğini söyledi. Gazze nüfusunun büyük bir kısmı güneyde, temiz suya erişimin sınırlı olduğu ve yardım çalışanlarının hastalıkların hızla yayıldığı konusunda uyardığı aşırı kalabalık, kötü durumdaki barınaklara sıkışmış durumda.

İsrail hükümeti Cuma günü sorulara verdiği yanıtta yardımları engellediğini reddederek iznin güvenlik durumuna, askerlerinin güvenliğine ve malzemelerin Gazze'yi kontrol eden Hamas'ın "eline geçmesini" önleme çabalarına bağlı olduğunu savundu.

İsrail, 7 Ekim'de Hamas öncülüğünde düzenlenen ve İsrailli yetkililerin en az 1,200 kişinin öldüğünü ve 240 kişinin de rehine olarak Gazze'ye geri götürüldüğünü söylediği saldırının ardından Gazze'ye saldırı başlattı.

Nüfusun yüzde 85’i yerinden oldu

Gazze sağlık yetkililerine göre o tarihten bu yana İsrail'in genellikle Amerikan destekli bombalar kullanarak düzenlediği saldırılarda Gazze'de 23.000'den fazla kişi hayatını kaybetti. BM'ye göre en az 2 milyon kişi, yani nüfusun yüzde 85'i evlerini terk etmek zorunda kaldı.

Griffiths, artan küresel eleştirilere ve Biden yönetiminin daha dikkatli olunması yönündeki çağrılarına rağmen İsrail saldırılarının hız kesmediğini, hatta Filistinlilerin kendi güvenlikleri için kaçma emri aldıkları bölgelerde daha da hızlandığını söyledi.

Filistin medyasının bildirdiğine göre, Cuma günü Gazze'nin en güney ucundaki Refah'ta bir eve düzenlenen saldırıda aralarında birkaç çocuğun da bulunduğu 10 kişi öldü. En az 700,000 Filistinli güvenlik umuduyla Mısır sınırı boyunca uzanan Refah çevresine kaçtı. Orada bile güvenlik bulmak zor.

Griffiths "Gazze'de güvenli bir yer yok" dedi. "Onurlu bir insan hayatı neredeyse imkânsız."

İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarına son verilmesi çağrısında bulunan ve savaşın 100. gününde Londra, Dublin, Washington, Kuala Lumpur ve Jakarta gibi şehirlerde büyük protesto gösterileri düzenlendi. 

Netanyahu hedefte

İsrail'de ise Gazze'de hala tutulduğuna inanılan 136 rehineye odaklanıldı. Gazze'de 7 Ekim'de esir alınan kişilerin aileleri ve destekçileri Cumartesi gecesi Tel Aviv'de bir gece nöbeti tutmayı planladı. 

Rehineler arasında 70'li ve 80'li yaşlarında yaklaşık bir düzine insan ve bir yaşında bir bebek bulunuyor. Hayal kırıklığına uğrayan akrabalar, Başbakan Benjamin Netanyahu'nun onları serbest bırakma çabalarına yönelik eleştirilerini giderek daha yüksek sesle dile getirmeye başladılar.

Kızıldeniz’in küresel etkisi

Gazze'deki Hamas ve Lübnan'daki Hizbullah gibi Husiler de uzun yıllardır İran tarafından destekleniyor, finanse ediliyor ve silahlandırılıyor. Amerikalı yetkililer, İran'ın Husilerin Kasım ortasından bu yana Kızıldeniz'de 28 kez gemileri hedef alarak 2,000'den fazla geminin Afrika çevresinde çok daha uzun bir rotaya sapmasına neden olan istihbaratı sağladığını söylüyor.

Cuma günü Avustralya, Bahreyn, Kanada ve Hollanda tarafından desteklenen Amerikan ve İngiliz hava saldırılarına Husilerin verdiği yanıt şu ana kadar çok az oldu: Cuma günü Kızıldeniz'e düşen tek bir füze geçen bir geminin yaklaşık 500 metre uzağına düştü. Deniz güvenlik firması Ambrey geminin Rus petrolü taşıyan Panama bandıralı bir tanker olduğunu tespit etti. Yorumculara göre, İran'ın müttefiki olan Rusya'nın Husilere yönelik Amerikan öncülüğündeki saldırıları kınamış olması bariz bir hataydı.

Yine de krizin küresel ticaret üzerindeki etkisi şimdiden hissedilmeye başlandı. Bir denizcilik veri şirketi olan Lloyd's List Intelligence, Batı'nın saldırılarının ardından Cuma günü yayınladığı bir açıklamada, Ümit Burnu çevresinde alternatif bir rotaya yönelen konteyner gemilerinin sayısının arttığını, bunun da yolculuğa genellikle 10 gün ve yaklaşık 3.300 deniz mili eklediğini bildirdi. 

Tesla ve Volvo Avrupa'daki bazı otomobil fabrikalarında üretime ara vermek zorunda kalacaklarını söylerken, Ikea bazı tedariklerin azalabileceği uyarısında bulundu.

Savaş Husilerin işine gelebilir

Birçok Yemen uzmanı ABD'nin bu tur saldırılarının Husileri geri adım atmaya zorlayacağına şüpheyle yaklaşıyor ve hatta grubun güçlenebileceğini söylüyor. Husiler 2014'ten bu yana ABD tarafından silahlandırılan Suudi savaş uçaklarının ağır bombardımanına maruz kaldılar ve Yemen'in kuzeyinde fiili hükümet olarak ortaya çıktılar.

Uzmanlara göre ABD ile karşı karşıya gelmek Husilerin İran'la bağlarını güçlendirir, halkın Filistinlilere olan sempatisine oynar ve muhalefeti bastırmaya yardımcı olabilir: Son 18 ayda Yemen'de sallantılı bir barış kök saldıkça, ekonomik başarısızlıkları daha belirgin hale geldi ve iç muhalefet büyüdü.

Washington'daki Arap Körfez Ülkeleri Enstitüsü'nde Yemen uzmanı olan Gregory D. Johnsen "Savaş şu anda Husiler için iyi bir şey" diyor.

Husiler ise Kızıldeniz gemilerine yönelik daha fazla saldırının yanı sıra ABD'ye daha güçlü bir yanıt verileceği uyarısında bulundu.

Husi siyasi bürosunun bir üyesi olan Hezam el-Esad, son Amerikan saldırısından sonra yaptığı bir telefon görüşmesinde "Washington, Kızıldeniz ve Arap Denizi'ndeki provokatif uygulamalarından derin pişmanlık duyacak, tıpkı onlara bulaşan herkes gibi" dedi. ABD'nin Husilerin gemilere yönelik saldırılarını durdurmasının tek yolunun "Gazze'deki savaşın sona ermesi" olduğunu söyledi.