Tarım ekonomideki yerini sağlamlaştırdı
Eldeki verilere göre tarım sektörü Türkiye son 10 yılda ekonomik yerini istikrarlı bir şekilde koruyarak önemli bir mesaj veriyor. Sektör “beni geliştirin, benden yaralanın, ekonomik gelişmede beni görün” diyor.
Tarım (ormancılık ve balıkçılık da dahil) sektörünün ekonomideki yeri, yarattığı katma değerin yani onun Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH)’sının ekonomideki payı ile ölçülüyor. Cumhuriyetten bu yana 6,4 kat azalan sektör katma değeri son 10 yılda adeta yerinde sayıyor.
Cumhuriyetten bu yana tarımsal GSYH mutlak değer olarak artmasına ve bu açıdan Avrupa’da yıllar itibariyle genelde 1’inci sırada, dünyada da ilk 10’da yer almasına rağmen, GSYH içindeki payı sanayi, inşaat ve hizmet sektörleri lehine oransal olarak değer kaybediyor. Ekonomiden 1923 yılında yüzde 39,6 pay alan sektör, Cumhuriyetin 100. yılında sektörün payı yüzde 6,2’ye kadar geriledi.
Cumhuriyetle birlikte 100 yıllık dönemde sektörün ekonomideki payı 6,4 kat azalırken, son çeyrek yüzyılda yarı yarıya düştü. TÜİK verilerine göre 1998 yılında ekonomi içindeki yüzde 12,5’e kadar gerileyen sektör payı, 2023 yılında yüzde 6,2’ye düştü. Sektörün ekonomi içindeki payı son 10 yılda ise yüzde 6,7 ile yüzde 6,2 arasında gidip geliyor, sektör ekonomideki payını korumada adeta direnç gösteriyor.
Son yüzyılda sanayi ekonomi içindeki payını yüzde 13,2’den yüzde 22,7’ye ve hizmetler sektörü yüzde 47,2’den yüzde 65,6’ya yükseltti.
Tarım GSYH hasılasını oluştururken ekonominin diğer sektörlerin çıktılarını girdi olarak almakta, çıktısıyla da onlara girdi sağlamakta. Sadece gıda sanayi katma değeri, toplam sanayi katma değerinin beşte birini oluşturuyor. Katma değeri yüksek bir tarım sektörünün bu yönde katkısının da yüksek olduğu açık.
Türkiye Avrupa’da 1’inci Dünya’da 10’uncu sırada
Her ne kadar tedrici olarak Türkiye’nin tarımsal GSYH’sının ekonomideki payı azalsa da bu açıdan Avrupa’da birinciliğini koruyor, dünyada ise ilk 10 da yer alıyor. Dünya Bankası 2022 yılı verileri Çin, Hindistan, ABD (2021 yılı verisi), Endonezya, Brezilya Nijerya Rusya, Pakistan, Meksika’dan sonra Türkiye’nin değer olarak 9’uncu sırada yer aldığını gösteriyor. Fransa ise Türkiye’den hemen sonra geliyor.
Genel değerlendirme
Ekonomik gelişme arttıkça tarım sektörünün ekonomideki yerinin azaldığı bir gerçek. Aslında bu gelişmiş ülkelerin tarımının gelişmediği anlamına da gelmiyor. Zaten bu ülkeler başlangıçta tarımdan diğer sektörlere kaynak aktararak ekonomilerini geliştirmişler. Nitekim ekonomisi gelişmiş ülkeler tarımda da ön planda.
Buna en yakın örnek Fransa gösterilebilir. Fransa ile Türkiye yıllardır birbirine yakın katma değere sahip olmalarına rağmen Fransa ekonomik yönden Türkiye’den çok daha fazla gelişmiş bir ülke. Fransa’nın tarımsal GSYH’nın ekonomideki payı yüzde 1,9. Bu durumda bizim Fransa ekonomisi ve tarımından ders almamız gerekiyor.
