Arpa üretiminde bir 'arpa boyu' yol aldık
Arpa üretimi, olumsuz hava koşulları nedeniyle bir önceki sezona göre yüzde 8,7 azalarak 9,2 milyon tondan 8,4 milyon tona gerileyecek.
2023/2024 sezonunda 9 milyon 200 bin ton üretimle 2005/2006 sezonundaki 9,5 milyon tonluk üretime çok yaklaşıldı. 2005/2006 döneminde yüzde 109 oranında yeterlilik derecesi yakalanmıştı.
Yem ve bira sanayinin ana hammaddesi olan arpaya özellikle yem sanayinde talep artarken, üretici fiyatlarının da makul olması son yıllarda azalan ekim alanlarını artırdı. 1997 yılında 3 milyon 700 bin hektara kadar çıkan arpa ekim alanları 2017 yılında 2 milyon 425 hektara kadar geriledi. Ancak sonraki süreçte artış göstererek 2023 yılında 3 milyon 278 bin hektara kadar yükseldi.
Özellikle sertifikalı tohum kullanımının artmasıyla birlikte 2000/2012 dönemi verim ortalaması dekara 236 kilogram iken, 2012-2023 dönemi verim ortalaması dekara 281 kilograma çıktı.
Türkiye, verim ve ekim alanlarında artış sağlanan arpada üretimin artmasıyla yeterliliğe sahip bir konuma geliyor.
Üretim açığına ithalatla çözüm
Kuru şartlarda üretimi yapılan arpada yağışlar verimi etkileyen unsurların başında. Kurak giden yıllarda yeterlilik durumuna göre arpada ithalata başvuruluyor.
Nitekim üretimin çok azaldığı yeterliliğin yüzde 66,8’e düştüğü 2021/2022 piyasa yılında 3 milyon ton, 2022/2023 piyasa yılında ise 2,2 milyon ton arpa ithalatı yapıldı.
Üretimin yeterli olduğu 2023/2024 piyasa yılında ise (Haziran-Nisan) sadece 85 bin ton arpa ithal edildi. Duruma göre arpada yüzde 180’e kadar gümrük vergisi uygulanabiliyor. Arpa ihracatı ise az miktar da Irak ve Kıbrıs gibi komşu ülkelere yapılıyor.
Kayıpların önlenmesi önemli
Yeterlilik, kullanılabilir üretimin yurtiçi tüketime oranlamasıyla bulunuyor. Verim ve ekim alanlarının artırılmasına gerek kalmadan, TÜİK’in 2022/2023 üretim sezonu verilerine göre, üretimin yüzde 9’una denk gelen kayıplar olmasa, yüzde 91 olan yeterlilik derecesi yüzde 100’e çıkabilirdi.
Yine ithalat yolu görünüyor
2024/2025 sezonunda arpa üretiminde düşüş bekleniyor, ithalatla çözüm kapıda.
TÜİK’in Bitkisel Üretim 1’nci tahminlerine göre arpa üretimi 2024/2025 sezonunda bir önceki sezona göre olumsuz hava koşulları nedeniyle yüzde 8,7 azalarak 9,2 milyon tondan 8,4 milyon tona gerileyecek. Bu üretim seviyesine ve dünya fiyatlarının uygunluğuna göre 2024/25 piyasa yılında 800 bin tona yakın bir ithalat gerekecek gibi görünüyor.
Diğer yandan, Uluslararası Tahıl Konseyi’nin (IGC) en son tahminlerine göre 2024/25 piyasa yılında dünya arpa üretiminde yüzde 0,04 gibi çok düşük bir azalış bekleniyor. Arpa tüketim ve stoklarda da geçen yıla göre önemli bir değişim olmayacağı öngörülüyor. Bu veriler dünya fiyatlarının geçen yılki seviyesini koruyacağını gösteriyor.
Arpa fiyatları
TMO verilerine göre, (30 Mayıs) arpa piyasa fiyatı geçen yıla göre yüzde 28 artışla tonu 7 bin 700 liradan (237 dolar) işlem gördü. Arpanın piyasa fiyatı geçen yıl 6 bin lira civarındaydı. TMO’nun geçen yılki arpa alım fiyatı ise ton başına 500 lira primle birlikte 7 bin 500 lira idi.
Yine TMO verilerine göre, Fransız arpa fiyatı ton başına 248 dolar iken Rus arpa fiyatı 205 dolar. Bu fiyatlar geçen yılki fiyatlarla aynı düzeyde. Bu verilere göre halihazırda Türkiye arpa piyasa fiyatları ortalama yurtdışı fiyatlarla benzer seviyede seyrediyor.
