Türkiye genelinde dernek statüsünde faaliyet gösteren sivil toplum örgütü sayısı 122 bin 203'e ulaştı. (Grafik: İçişleri Bakanlığı / DERBİS)

Türkiye genelinde dernek statüsünde faaliyet gösteren sivil toplum örgütü sayısı 122 bin 203'e ulaştı.  

Türkiye nüfusu yaklaşık 84 milyon kabul edildiğinde, 687 kişiye bir dernek düşüyor. 

İçişleri Bakanlığı verilerine göre, bu derneklerden 511'in ''Türk'' ve ''Türkiye'' gibi izne tabi sözcükler yer alıyor. Toplam 360 oluşum ise kamu yararına çalışan dernek statüsünde. 

Dernek statüsündeki bu yapıların kuruluş nedenlerine bakıldığında ilk sırada ''mesleki ve dayanışma'' amaçlı kurulan dernekler yer alıyor. Toplam 38 bin 344'e ulaşan bu oluşumların toplam dernek içindeki oranı ise yüzde 31,3.

İkinci sırada ise 27 bin 344 ile ''spor ve sporla ilgili'' dernekler geliyor. Bunların toplam dernek sayısı içindeki oranı da yüzde 22,38.

Dernek sayıları açısından üçüncü sırada ''dini hizmetlere yönelik'' dernekler yer alıyor. Bu alanda faaliyet gösteren 18 bin 445 dernek bulunuyor. Bunların toplam dernekler içindeki payı ise yüzde 15. 

Faaliyet alanlarından bazılarına göre dernek sayıları ise şöyle:

Eğitim-araştırma dernekleri:  6.175 (yüzde 5)

Kültür, sanat ve turizm dernekleri: 5.991 (yüzde 4,9)

İnsani yardım dernekleri: 5.693 (Yüzde 4,6)

Toplumsal dereleri yaşatma dernekleri: 2.754 (Yüzde 2,2)

Çevre ve doğal hayatı koruma dernekleri: 2.637 (Yüzde 2.1)

Coğrafi dağılım

En fazla dernek 42 bin 738 ile Marmara Bölgesi'nde faaliyet gösteriyor. Bu rakam toplam dernek sayısının yaklaşık yüzde 34,97'sini oluşturuyor. İkinci sırada ise 22 bin 312 dernek ile İç Anadolu Bölgesi geliyor. Bölgesel bazda en az dernek ise 6 bin 700 Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alıyor. 

İllere göre dernek dağılımında bakıldığında İstanbul'da 25 bin 208 dernek faaliyet gösteriyor. Bu sayı Ankara 11 bin 847, İzmir'de ise 6 bin 651.

Gelirlerde büyük düşüş

Derneklerin gelirleri üye aidatları, bağış ve sosyal faaliyetlerden sağlanan gelirler ile ticari faaliyetlerden oluşuyor. Derneklerin yardım toplamaları izne tabi olmakla birlikte, 33 örgüte izne tabi olmadan yardım toplama hakkı tanınmış durumda. 

Derneklerin gelirlerine bakıldığında toplam gelirler 2016 yılında 12,3 milyar TL olan gelirler yıllara göre artış gösterdi ve 2019 yılında 23,3 milyar TL'ye ulaştı.  

2020 yılında derneklerin toplam gelirlerinde çok sert bir düşüş gözleniyor. 2020 yılında derneklerin kayıt altına alınmış gelirleri 8,3 milyar TL'ye indi. Bu düşüş, salgınla mücadelede getirilen kısıtlamalar kapsamında, dernekler gelir getirici faaliyetlerinin büyük ölçüde durmasından kaynaklanıyor.  

Ülke genelinde faaliyet gösteren derneklere ait 6 bin 256 lokal faaliyet gösteriyor. Bunlardan bin 89'u içkili lokal statüsünde.