Depremde toplam can kaybı 31 bini aştı

Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri merkezli depremlerdeki can kaybı 31 bin 643'e ulaştı. 

Afet ve Acil Durum (AFAD) Başkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, bölgedeki büyük depremlerin ardından toplam 2.724 artçı deprem kaydedildi.

Saat 12.00 itibarıyla Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis, Malatya ve Elazığ illerindeki toplam can kaybı 31.643 kişiye ulaştı. 

Bölge illerinden toplam 158.165 afetzede diğer illere tahliye edildi. 

Bölgede kamu kurum ve kuruluşları ile STK'lar bünyesinde kurulan arama kurtarma birimlerinden toplam 35.495 arama kurtarma personeli görev yapıyor. Diğer ülkelerden gelen arama kurtarma personeli sayısı 9.793.

Ayrıca bölgede görevlendirilen saha personeliyle birlikte bölgede görev yapan toplam personel sayısı 238.459.

Afet bölgesine başta ekskavatör, çekici, vinç, dozer, kamyon, arazöz, treyler, greyder, vidanjör vb. iş makineleri olmak üzere toplam 12.322 araç sevk edilmiş durumda. 

Tahmini can kaybı 72 bin

Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) tarafından hazırlanan raporda depremdeki tahmini can kaybı 72 bin 663, yaralı sayısı ise 193 bin 399 kişi olarak yer aldı. 

Raporda, depremin 70,75 milyar doları konut zararı, 10,4 milyar doları milli gelir kaybı ve 2,91 milyar doları işgünü kaybı olmak üzere toplamda 84,06 milyar dolar hasara neden olmasının beklendiği de kaydedildi. 

TÜRKONFED raporunda 1999 Marmara ve 2023 Kahramanmaraş depremlerinin gerçekleştiği dönemdeki verilere 2021 dolar verisiyle bakılarak karşılaştırmalar da yapıldı ve varılan sonuçlar şöyle sıralandı:

"-Marmara Depreminde can kaybı 18.373 kişi, mali hasar 1999 dolar verisiyle 17,1 milyar dolar hesap ediliyor. Marmara Depremi, 2021 yılında gerçekleşseydi, can kaybı 26.451 kişi ve 51,1 milyar dolar mali hasar yaratacağı tahmin edilmiştir.

-Marmara Depremi verilerinin kullanıldığı metodoloji ile Kahramanmaraş Depremi’ni 2021 yılı dolar verileriyle sınarsak 72.663 can kaybı, 84,1 milyar dolar mali hasar hesaplanmaktadır.

-Şu aşamada elimizde bulunan verilere göre 193 bin 399 kişi yaralanırken 72 bin 663 kişinin can kaybına uğrayacağı tahmin edilmiştir.

Depremin mali yükü

-Diğer yandan 2023 Kahramanmaraş Depremi’nin 70,75 milyar doları konut zararı, 10,4 milyar doları milli gelir kaybı ve 2,91 milyar doları işgünü kaybı olmak üzere toplamda 84,06 milyar dolar hasara neden olması beklenmektedir.

-İllerin milli gelire katkılarındaki azalmaya paralel olarak afete maruz kalan 10 ilin ihracatının, ihracatı göğüsleyen liman altyapısının bozulmasının da etkisiyle 15 milyar dolar düzeyinin altına düşebileceği tahmin edilebilir.

-Depremin doğal bir sonucu olarak büyük bir göç dalgasının Adana’dan, İstanbul’a kadar geniş coğrafyaya doğru gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Şu an için herhangi bir veri veya resmî açıklama mevcut olmasa da önümüzdeki süreçte illerin demografik yapısının değişmiş olacağına dair uzman görüşleri geliyor. 

Bütçe üzerine etkisi

-2023 yılı bütçe açığı 659,6 milyar TL olarak hedefleniyordu. Bloomberg ekonomi bölümü depreme ilişkin kamu harcamalarının GSYH’nin yüzde 5,5'ine eşdeğer olabileceğini tahmin etmektedir. 

Mevcut şartlar altında bütçe açığının en azından 1 trilyon TL’nin üzerine çıkması beklenebilir. 2023’te nominal milli gelirin 18 trilyon TL’yi aşması beklendiğini düşündüğümüzde bütçe açığının milli gelire oranının yüzde 5,4’ün üzerinde gerçekleşmesi oldukça mümkündür."

Marmara depreminin iki katı alan

Raporda, Kahramanmaraş depreminin büyüklüğü Marmara depremine (Mw 7.4) benzer ölçekte ama daha yüksek ve çok şiddetli olan moment büyüklüğü sırasıyla 7.7 ve 7.5 olan iki büyük deprem gerçekleştiği belirtilerek, şu sonuçlar aktarıldı:

"-Kahramanmaraş depreminin coğrafi etki alanı (30.000 km2), Marmara Depreminin coğrafi etki alanının (15.000 km2) yaklaşık iki mislidir

-Kahramanmaraş Deprem bölgesi, Marmara deprem bölgesine göre daha düşük gelir, daha fazla nüfus, daha fazla istihdam ve daha fazla hane içermektedir.

-Katma değer ve işgünü kaybı, bölge GSYH ve istihdamının 2 aylık gelirine denk kabul edilmiştir.

-Konut zararı, 2021 dolar verisiyle Marmara Depremi “hasarlı konut/hanehalkı sayısı” oranını kullanıp 2.04 katsayısıyla çarparak hesaplanmıştır. 1999 konut fiyatı 323 Dolar/m2, 2021 konut fiyatı 700 Dolar/m2 olarak ve hane başına 100 m2 konut olarak hesaplar yapılmıştır.

- Çalışılan işgünü kaybının, bölge nüfusundan hareketle, işgücü ve istihdam oranı kullanılarak hesap edilen istihdamın iki ay asgari ücret toplamı kadar olacağı varsayılmaktadır. Aylık asgari ücreti, 1999 yılında 153 Dolar, 2021 yılında 329 dolar alınmaktadır."

Deprem bölgesindeki binalar

TÜRKONFED raporunda, deprem bölgesindeki binaların yaşına ilişkin şu değerlendirmelere yer verildi:

"Afet bölgesi ilan edilen illerde toplamda 13,3 milyon insan yani Türkiye’deki toplam nüfusun yüzde 15,7’si yaşamaktadır. Türkiye geneli nüfus yoğunluğu 110 iken, afet bölgesinde bu oran 151’dir.

Türkiye’deki 25,3 milyon hanenin yüzde 13’ünün yaşadığı afete maruz kalan 10 ildeki binaların; yüzde 52’si 2001 sonrası, yüzde 26,4’ü 1981-2000 arası, yüzde 10’u ise 1980 öncesi inşa edilmiştir. Bina yaşı tasnif edilememiş haneler ise yüzde 12’den müteşekkildir. 

Özetle 2001 yılı öncesinde inşa edilen binalarda yaşayan hane sayısı en az yüzde 36,5’tur. 2001 yılı öncesi inşa edilen binalarda yaşayan hane halkı oranları sırasıyla Adana’da yüzde 47,8, Hatay’da yüzde 46,1 ve Malatya’da yüzde 42,1’dir."