İsrail-İran savaşında şimdilik ateşkes sağlandı
Donald Trump, on iki gün süren karşılıklı saldırıların ardından İsrail ile İran arasında savaşı sona erdirmek için ateşkes anlaşması yapıldığını duyurdu.
Ateşkesin yürürlüğe girmesi gereken saatte İran, İsrail'e füzeler fırlattı. Tahran'ta patlama sesleri duyuldu.
Trump, Salı sabanı, sosyal medyadan yeniden paylaştı: “Ateşkes şu anda yürürlükte. Lütfen ihlal etmeyin!”
Trump, Truth Social'da gece yaptığı paylaşımda “İsrail ve İran arasında, 12 saat süreyle tam ve kesin ateşkes (yaklaşık 6 saat sonra, İsrail ve İran'ın devam eden son operasyonlarını tamamlamasının ardından) sağlanacağı ve bu noktada savaşın sona erdiği kabul edileceği konusunda tam mutabakata varıldı” diye yazdı.
Trump, paylaşımında “Resmi olarak, İran ATEŞKESİ başlatacak ve 12. saatte İsrail de ATEŞKESİ başlatacak ve 24. saatte 12 GÜNLÜK SAVAŞ resmen sona erecek ve dünya bunu selamlayacak” dedi ve ekledi:
“Her ATEŞKES sırasında, karşı taraf BARIŞÇIL ve SAYGILI kalacaktır. Her şeyin olması gerektiği gibi gideceğini varsayarak, ki öyle olacak, İsrail ve İran'ı, ‘12 GÜNLÜK SAVAŞ’ olarak adlandırılması gereken bu savaşı sona erdirmek için gösterdikleri dayanıklılık, cesaret ve zekâdan dolayı tebrik etmek istiyorum.”
Trump, ateşkes olmasaydı savaşın yıllarca sürebileceğini ve Orta Doğu'yu istikrarsızlaştırabileceğini öne sürdü. Ateşkes anlaşmasının şartlarını belirtmedi. ABD ve İran'ın Tahran'ın nükleer silahlanmasına ilişkin diplomatik görüşmeleri yeniden başlatıp başlatmayacağı henüz belli değil.
Belirsizlik ve ayrıntıların eksikliğine rağmen piyasalar hızlı tepki gösterdi. Brent ham petrolü, Asya'da erken saatlerde neredeyse yüzde 5 düşüş yaşayarak dünki yüzde 7'lik düşüşünü sürdürdü. S&P 500 vadeli işlemleri yükselirken, Asya'da hisse senetleri değer kazandı. Dolar zayıfladı ve altın düştü.
Doğrudan ve dolaylı görüşmeler
İsrailli yetkililer gece boyunca sessizliğini korurken, üst düzey bir Beyaz Saray yetkilisi, Trump'ın Pazartesi günü Başbakan Benjamin Netanyahu ile yaptığı doğrudan görüşmede ateşkesin sağlandığını söyledi. Yetkili, Başkan Yardımcısı JD Vance, Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve özel elçi Steve Witkoff'un İranlılarla teklif hakkında doğrudan ve dolaylı görüşmeler yaptığını söyledi.
Yetkiliye göre, İsrail, İran'ın yeni saldırılar düzenlememesi koşuluyla ateşkesi kabul etti ve İran hükümeti de bu şartlara uyacağını belirtti.
Görüşmeler hakkında bilgi veren bir diplomat, Trump'ın Katar Emiri ile görüştüğünü ve ABD'nin İsrail'i ateşkes konusunda ikna ettiğini bildirdiğini ve İran'ı da aynı şekilde ikna etmek için yardım istediğini söyledi. Diplomat, kimliğinin açıklanmamasını isteyen diplomat, İran'ın daha sonra bunu kabul ettiğini söyledi.
Trump, açıklamasında, on yıllardır süren düşmanlığa rağmen İsrail ile İran arasında uzun süreli bir barış anlaşması yapılacağını öngördü.
Trump, “Ateşkesin süresiz olduğunu düşünüyorum, sonsuza kadar sürecek” dedi ve savaşın tamamen bittiğini düşündüğünü, İsrail ve İran'ın “bir daha birbirlerine ateş açmayacaklarına” inandığını ekledi.
Ateşkesten önce övünme başladı
Başkan Yardımcısı JD Vance, Trump'ın açıklanmasından kısa bir süre sonra Fox News'e verdiği röportajda ateşkes anlaşmasına değindi.
Vance, Bret Baier ile Özel Rapor programında, “Tüm dünyayı istikrarsızlaştırma potansiyeli olan tehditkar bir nükleer programı ortadan kaldırdık. Bunu, etkili başkanlık liderliği ve askerlerimizin çok, çok yetkin çalışmaları sayesinde başardık” dedi.
İran önce yalanladı ve füze fırlattı
İran Dışişleri Bakanı Seyid Abbas Aragçi, “Şu anda herhangi bir ateşkes veya askeri operasyonların durdurulması konusunda ‘anlaşma’ YOKTUR. Ancak, İsrail rejimi Tahran saatiyle en geç saat 04:00'te İran halkına yönelik yasadışı saldırılarını durdurması koşuluyla, daha sonra yanıtımızı sürdürme niyetimiz yoktur. Askeri operasyonlarımızın durdurulmasına ilişkin nihai karar daha sonra verilecektir” dedi.
Aragçi daha sonra İran'ın İsrail'e karşı askeri harekatının İran saatiyle sabah 4'te sona erdiğini duyurdu ve ülkesinin askerlerine teşekkür etti.
Açıklaması, İsrail'e karşı savaşı durdurmak için ateşkes anlaşmasını neredeyse kesinleştirdi. Kısa süre sonra İran, İsrail'e füzeler fırlattı.
İsrail ordusu, “İran'dan füze fırlatılması nedeniyle İsrail'de sirenler çalıyor” açıklamasını yaptı. Yaklaşık 20 dakika sonra, ateşkesin yürürlüğe girmesi ile eş zamanlı olarak İran'ın daha fazla füze fırlattığı açıklandı.
İsrail ordusu, İran'ın hızla bir füze saldırısı daha düzenlediğini ve İsraillilerin sığınaklara geri dönmek zorunda kaldığını bildirdi. Ordudan yapılan sosyal medya açıklamasında, “Son bir saat içinde üçüncü kez, İran'dan fırlatılan füzeler nedeniyle İsrailliler sığınaklara koşuyor” denildi ve üç kişinin öldüğü bildirildi.
Ateşkes belirsizliği ve Trump şov
Füzeler fırlatılırken, İran devlet televizyonu, İran'ın misilleme saldırılarının ardından “düşmana dayatılan” bir ateşkes anlaşması yapıldığını duyurdu.
Trump, İran'ın son çare füze saldırısına, Orta Doğu'da barışın gerekliliğini vurgulayarak yanıt verdi. Trump, Truth Social'da şu mesajı paylaştı:
"İsrail ve İran neredeyse aynı anda bana gelip 'BARIŞ!' dedi. Zamanın ŞİMDİ olduğunu biliyordum. Dünya ve Orta Doğu gerçek KAZANANLAR! Her iki ülke de gelecekte muazzam bir SEVGİ, BARIŞ ve REFAH görecek. Kazanacakları çok şey var, ancak DOĞRULUK ve GERÇEK yolundan saparlarsa kaybedecekleri de çok."
Trump'ın Salı sabahı yaptığı paylaşım ise ateşkesin başladığı yönündeydi: “Ateşkes şu anda yürürlükte. Lütfen ihlal etmeyin!”
Sembolik misilleme
Daha öncesinde, Trump, Cumartesi günü geç saatlerde İran'a, saldırıların ardından hızlı bir şekilde barış anlaşması sağlanmazsa ABD'nin İran'daki diğer hedefleri “hassasiyet, hız ve beceriyle” vuracağı uyarısında bulunmuştu.
Tahran, ABD'nin eşi görülmemiş bombardımanına kendi seçtiği şekilde yanıt vereceğini söyledi. Ancak İran, çoğunlukla sembolik bir yanıt vermeyi tercih etti: ABD Merkez Komutanlığı'nın Orta Doğu karargahının bulunduğu Katar'daki bir ABD üssüne füzeler ateşledi. Katar, İran'ın füze saldırısının önlendiğini ve üssün önceden tahliye edildiğini açıkladı.
Bloomberg Economics'in gelişmekte olan piyasalar başekonomisti Ziad Daoud, İran'ın Pazartesi günkü hamlesinin “büyük ölçüde sembolik bir misilleme” olduğunu söyledi ve ekledi: “Çok sayıda uyarı yapıldı — Katar hava sahasını kapattı ve ABD vatandaşlarına uyarılar yayınladı.”
İran devlet televizyonu füze saldırısının “düşmana ateşkes dayattığını” söylerken, bazı İranlı yetkililer de bu hamlenin bir gösteri unsuru taşıdığını ima etti. Fırlatılan füze sayısı, ABD'nin nükleer tesislere attığı bomba sayısıyla aynıydı ve İran'ın devlet haber ajansı IRNA, Katar saldırısının “dost ve kardeş ülkeye” “hiçbir tehlike oluşturmadığını” söyledi.
Nükleer programla ilgili sorular
İran'ın uranyum stoklarının durumu ve ateşkesin İran'ın nükleer programı hakkında görüşmelere yol açıp açmayacağı da dahil olmak üzere birçok soru hala cevaplanmayı bekliyor. Nükleer silah peşinde olmadığını savunan İran, ABD'nin ısrarla talep ettiği uranyum zenginleştirme hakkından vazgeçmeyi reddediyor.
İran'ın İsrail ve ABD'nin saldırılarında hasar gören nükleer tesislerini onarmaya çalışması halinde ateşkesin devam edeceği de garanti değil. İsrail, İran'a karşı savaşının amacının ülkenin nükleer silah elde etmesini önlemek olduğunu belirtiyor. Trump da ABD'nin müdahalesini bu riskle gerekçelendiriyor.
ABD Başkan Yardımcısı Vance, hafta sonu yapılan bombardımanının hedefine ulaştığını söyledi. Vance, “Onların nükleer silah üretemeyeceğini biliyoruz” diyerek, İran'ın mevcut yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunun saldırı sırasında “gömüldüğünü” kaydetti.
Vance, “İran gelecekte nükleer silah üretmeye kararlıysa, çok ama çok güçlü bir Amerikan ordusuyla karşı karşıya kalacak” diye konuştu.
