'Ukrayna'nın doğu cephesi çökebilir'

ABD Başkanı Joe Biden'ın Ukrayna'ya anti-personel mayınları sağlama ve Rus topraklarında uzun menzilli füzelerin kullanımına izin verme kararı, Rus ordusunun cephe hattındaki kazanımlarını hızlandırdığı bir dönemde geldi.

Savaş Araştırmaları Enstitüsü (ISW) verileri, Rusya'nın geçen yıla kıyasla 2024'te altı kat daha fazla toprak elde ettiğini ve ülkenin doğusundaki Donbas bölgesinde yer alan Ukrayna'nın stratejik lojistik merkezlerine doğru ilerlediğini gösteriyor.

Bu arada, Ukrayna, Rusya'nın Kursk bölgesinde giriştiği sürpriz saldırıda da bocalamaya başladı.

Uzmanlar saldırının başarısını sorgularken, bir uzman Ukrayna'nın asker sıkıntısı düşünüldüğünde "stratejik bir felâket" nitelemesini kullanıyor. 

Savaşın ilk aylarında cephe hattı hızla değişti ve Rusya'nın ilk toprak kazanımı ardından, Ukrayna'nın karşı saldırısıyla geri püskürtüldü.

Ancak 2023 boyunca her iki taraf da önemli bir ilerleme sağlayamadı.

Rusya lehine denge değişti

Fakat ISW'nin yeni verileri, 2024'te dengenin Rusya lehine değiştiğini gösteriyor. ISW analizlerini teyitli sosyal medya görüntüleri ve askerî hareketlilik haberlerine dayandırıyor.

ISW'nin verileri, Moskova'nın bu yıl, 2 bin 700 kilometrekarelik Ukrayna toprağı ele geçirdiğini gösteriyor. Rusya, geçen yılın tamamında sadece 465 kilometrekarelik bir bölgeyi ele geçirebilmişti.

BBC'ye demeç veren Kings College London'dan savunma araştırmacısı Dr. Marina Miron, Rusya bu hızla ilerlerse, Ukrayna'nın doğu cephesinin "çökmesi" ihtimali bulunduğunu belirtti.

1 Eylül-3 Kasım arasında Rus güçlerinin 1.000 kilometrekareden fazla toprak ele geçirmesi, Rusya'nın taarruzunun son aylarda hızlandığını gösteriyor.

Rus birlikleri, daha ziyade, Harkov bölgesindeki Kupiansk ve Kurahove'de ilerliyor. Buralar, Donetsk bölgesindeki önemli ikmal merkezi olan Pokrovsk’u sıçrama tahtası olarak görülüyor.

Kupiansk ve Oskil Nehrinin doğusundaki bölgeler 2022'deki Harkov saldırısında geri alınmıştı, ancak Rusya aşama aşama bu alanları ele geçirdi.

İngiltere Savunma Bakanlığı verileri

İngiltere Savunma Bakanlığının geçen günlerdeki istihbarat güncellemesinde, Rus güçlerinin Kupiansk'ın kuzeydoğudaki dış mahallelerini almaya çalıştığı belirtildi.

13 Kasım'da paylaşılan ve BBC'nin teyit ettiği görüntüler, bu analizle uyumlu. Videoda bir Rus zırhlı konvoyu Kupiansk'taki önemli bir köprüye 4 kilometre kadar yaklaştıktan sonra püskürtülüyor.

Bu durum, Rusların bölgenin kontrolünü ele geçirdiği anlamına gelmese de, Ukrayna savunma hatlarının ne kadar çok baskı altında olduğunu gösteriyor.

Öte yandan Rusya, iki yıllık mücadeleden sonra Ekim'de önemli ikmal hatlarına hakim konumdaki Vuhledar kentinin geri alınmasından bu yana Kurahove bölgesine yığınak yapıyor.

Ukrayna güçleri halihazırda kentin güney ve doğusundaki saldırıları püskürttü. Ancak cephe hattı gittikçe yaklaşıyor ve Rusya ayrıca, kenti kuzey ve batıdan kuşatmaya çalışıyor.

Ukrayna Genelkurmayının eski stratejik iletişim başkanı Albay Yevgeni Sasiko, Rusya'nın kentin etrafına "güçlü çeneler" yerleştirdiğini ve çökene dek savunmayı "çiğneyeceğini" belirtti.

BBC'nin teyit ettiği, kentten gelen görüntüler yıkımı ve meskun mahallerin büyük hasar aldığını gösteriyor.

110 bin km2 toprak

ISW, Moskova'nın Ukrayna'da halihazırda toplam 110 bin 649 kilometrekarelik bir alanı kontrol ettiği sonucuna varıyor.

Ukrayna güçleri ise, Kursk saldırısının ilk ayında sadece 1.171 kilometrekarelik bir alanı ele geçirdi. Daha sonraysa, Rus güçleri bu alanın yaklaşık yarısını geri aldı.

Toprak kazanımlarına karşın, Rusya'nın ilerlemesi büyük bir maliyeti beraberinde getirdi.

BBC Rusçanın analizine, göre Rusya'nın Şubat 2022'deki Ukrayna işgalinde en az 78 bin 329 Rus askeri öldü. Rusya'nın bu yılın Eylül-Kasım ayları arasındaki kaybı, geçen yılın aynı dönemine göre bir buçuk kattan daha fazlaydı.

Kayıpların, Rus komutanların askerleri Ukrayna mevzilerinin üzerine dalga dalga gönderdiği taktikleri nedeniyle arttığı da belirtiliyor. Rus ilerlemesine karşın, bazı uzmanlar aslında saldırı hızının hâlâ yavaş olduğu görüşünde.

Askeri uzman David Hendelman, doğudaki Ukrayna güçlerinin cephenin çökmesini önlemek, asker ve malzeme tasarrufu yapmak için yavaş yavaş geri çekildiklerini belirtiyor.

Kursk hamlesi

Ukrayna, Ağustos ayında Rusya'nın Kursk bölgesine sürpriz bir saldırı başlattı. Rusya'nın karşılık vermekte neden bu kadar uzun süre beklediği net değil. Saldırıda Ukrayna güçleri sınırdaki bazı bölgeleri hızla ele geçirmişti.

Dr. Miron, Kursk saldırısı devam ettikçe Kremlin'in içeride bir siyasî bedel ödediğini, Rus Genelkurmayının ise birlikleri diğer yerlerde kazanımlar elde ederken, Ukrayna güçlerini Kursk'ta tutmayı tercih ettiğini kaydediyor.

Ancak Moskova, halihazırda kaybettiği kendi topraklarını geri almaya kararlı. Bölgeye 50 bin asker konuşlandırıldı.

Kursk bölgesinden gelen teyitli videolar, şiddetli çatışmalar meydana geldiğini, Rusya'nın hem asker hem de malzeme anlamında ağır kayıplar verdiğini gösteriyor. Ancak veriler aynı zamanda, Ukrayna'nın bölgedeki kontrolünün daraldığı konusunda da açık!

ISW verilerine göre, Ekim ayının başından bu yana Rusya karşı saldırılarında 593 kilometrekarelik alanı geri aldı.

Kursk saldırısı, ciddi kayıplar yaşandığı bir dönemde Ukrayna'nın moraline büyük katkı yapmıştı ve operasyonun cüreti, düşmanı şaşırtma ve hasar verme kabiliyetini hatırlatıyordu.

Ancak Dr. Miron Kursk saldırısının Ukrayna için hem "taktik deha hem de stratejik bir felâket" olduğunu söylüyor ve "Tüm fikir, potansiyel müzakereler öncesi biraz siyasi avantaj sağlamak, askerî anlamda da Rus güçlerini Donbas bölgesinden çıkıp, Kursk'u kurtarmaya zorlamaktı. Şu andaysa, bunu yerine Ukrayna güçlerinin Kursk'ta takılıp kaldıklarını görüyoruz" diyor.

Kiev'in bazı en deneyimli ve etkili birliklerinin Kursk'ta savaştığı biliniyor. Batı'nın ileri teknolojiyle donattığı mekanize birlikler de Kursk'taki saldırıya katıldı.

Donetsk'ten Rusları çıkarmak amaçlanıyordu ama...

Ukraynalı liderler, Kursk saldırısının Moskova'yı Ukrayna'nın doğusundaki güçlerinin bir kısmını yeniden konuşlandırmaya zorlayacağını ve böylece buradaki Rus ilerleyişini yavaşlatmayı umduklarını söylemişti. 

Uzmanlar bunun yerine, Ukrayna'da çatışmaların çok yoğun olmadığı yerlerdeki Rus birliklerinin kaydırıldığını söylüyor.

BBC'ye konuşan Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nden Yurri Clavilier, "Cephenin farklı kesimlerinden Ukraynalı askerlere göre Kursk'a takviye gönderilen Rus birlikleri asıl olarak Herson ve Zaporijya’da kaydırıldı. Oradaki çatışmalar Doğu'daki kadar yoğun değil. Harkov'a saldıran bazı Rus birlikleri Kursk'a yönlendirildi” dedi.

Her iki taraf açısından da toprak kazanımı, potansiyel müzakerelerde vereceği güç açısından önemli. Henüz herhangi bir müzakere sürecinden bahsedilmese de, seçilmiş ABD Başkanı Donald Trump, savaşı 24 saat içinde sona erdirebileceğini söyledi. Ancak bunu nasıl yapacağından bahsetmedi.

Ukrayna, 19 Kasım Salı günü ilk kez, Washington'ın onayından bir gün sonra, ABD'nin verdiği uzun menzilli füzeleri Rusya'ya fırlattı.

Kararın kısmen, Ukrayna'nın Kursk bölgesine tutunması ve gelecekteki müzakerelerde pazarlık kozu olarak kullanılabilmesi için alındığı belirtiliyor.

Ancak Dr. Miron, Rusya'nın toprak kazanımlarının Moskova'ya daha güçlü bir müzakere pozisyonu sağladığına inanıyor.